EEN WINTERVERTELLING

Donderdagmiddag stond plotseling Karen Mulder voor mijn neus. Ik heb Karen leren kennen in St.Petersburg 6 jaar geleden, we zijn toen van daar uit met een klein groepje naar de Kaukasus geweest. Ze is nu AIO in Groningen, woont op dit moment een jaar in St.Petersburg, doet daar onderzoek naar historische Nederlandse en Duitse contacten met het noorden van Rusland (onder begeleiding van Louwrens Hacquebord) en is nu enige weken in Archangelsk. Om hier in archieven te neuzen. Ze had in St.Petersburg gehoord dat ik hier was en hup … daar was ze. Ze heeft hier vrienden, overgehouden van vorig jaar, bij wie ze logeert. Ook die stonden op mijn stoepje. We hebben een paar uurtjes gezellig zitten kletsen. Karin is nogal een ondernemend tiepje. Ze kwam net terug van een tochtje naar het gebied van de Nentsen, een soort Eskimovolk in het hele hoge noorden van Rusland, had daar op sneeuwscooters gereden bij min. 40 gr. – waarbij je dus echt bevriest, trekt met een vriendin samen op eigen initiatief heel Siberië door om gestrande reizigers te begeleiden die niet alleen met een niet-internationale trein mee mogen en meer van dat soort dingen. Leuke meid!

De Russische vrouwen hadden ook wat zitten kletsen onderling en kwamen met het voorstel om de komende zaterdag en zondag naar het dorpje Lomonosov te gaan. Dat heet niet toevallig zo, daar is Lomonosov geboren, de grondlegger van elke willekeurige tak van wetenschap in Rusland. Leefde in de eerste helft van de 18e eeuw. Bijna elk zichzelf respecterend dorp of stad heeft wel een universiteit die de naam 'Lomonosov' draagt. Daar woont een vriendin van het tweetal waar we wel konden logeren.

Zaterdagochtend in een sneeuwstormpje zijn we op pad gegaan met twee auto's. De tocht daarheen voerde ca. 50 km door de taiga over een kaarsrechte besneeuwde weg. Links en rechts alleen maar besneeuwde bossen, hoge sparren. Aan een kant echt eindeloos, daar is geen menselijk leven meer, alleen wolven en af en toe een eland. Uiteindelijk moet je van de weg af over een wintertrail – wegen die er

alleen maar 's winters zijn – omdat je dwars door moerassen en over rivieren gaat. De route is gemarkeerd met takken in de sneeuw. Het moet ook niet te hard sneeuwen want dan zie je de weg niet meer.
Lomonosov ligt op een eiland maar dat merk je alleen doordat je op een gegeven moment over een hele grote witte vlakte rijdt, de rivier.

Het dorpje was natuurlijk weer een sprookje. Een lange weg met aan weerszijden mooie, dit keer ook echt bewoonde, houten huizen met kleine houten hokjes ertussen – de voorraadschuren of banja's. Veel huizen zijn felgekleurd, hemelsblauw, hardgroen en felgeel. Waarschijnlijk om de eentonigheid van de witte winter te doorbreken. Er is daar ook vee: koeien, geiten. Je ziet overal hooibergjes (bedekt met sneeuw). Veel bewoners verplaatsen zich op een grote houten slee getrokken door een paardje, berg hooi op de slee, deken over je heen (lees Toergenev, midden 19e eeuw). Op een gegeven moment liepen Karen en ik ergens alleen toen er weer zo'n

slee aankwam met jonge knullen erop. Ik wilde een foto maken, zij stopten en gingen gek doen en moesten weten waar we vandaan kwamen en wat we in godsnaam daar deden. “Hoe komen die grieten (baby) in hemelsnaam hier terecht??“

Onze gastvrouw Irina is kunstenares, ze snijdt voorwerpen uit been. Er is daar een opleidingsschool en een werkplaats. Wij Nederlanders gaan dan meteen zuinig kijken, want dat mag niet. Daarvoor worden dieren doodgemaakt, denken wij. Zij gebruiken echter koeien- beenderen, maar ook tanden van walrussen en een soort kleine tandwalvis en af en toe krijgen ze een stukje mammoetslagtand toegespeeld door een archeoloog. Die vindt dat dan weer ergens. Of het nou wel of niet geheel zuiver is, daar kom je niet achter. Die mensen bedrijven een kunstvorm die hier al eeuwen oud is en hebben daar de beste bedoelingen mee. Ze zijn er meesters in.

We hebben een wandeling door het dorp gemaakt, een excursie in de school en werkplaats gehad (alles bij elkaar niet meer dan een flink huis) en mochten het Lomonosov museum in. Zo'n prachtig Russisch museumpje waar allerlei dingen uit de streek bij elkaar zijn gebracht. Buiten wisten Karen en ik niet waar we kijken moesten en wat we het eerst moesten fotograferen, zo mooi was alles. Maar ook heel koud!

's Avonds werd bij een vriendin de banja opgestookt en heb ik voor het eerst van m'n leven in een echte Russische dorpsbanja gezeten samen met Karen. Een banja is een piepkleine sauna met een houtgestookte kachel, waar je je ook in wassen kan. Dus teiltjes, een bakje met een soort berkenaftreksel om je mee te wassen, emmers ijskoud en warm water. Snoeiheet daarbinnen. Normaal zweet ik niet zo snel in een sauna, maar daar begon het meteen te stromen. Vooral ook, omdat je binnenkomt in een kleedruimte van 60x180 cm waar

het ook al snoeiheet is, met al je winterkleren aan. We hebben niet met takkenbossen geslagen en mochten niet in ons blote kont in de sneeuw, want er was een feestje bij de buren en er stonden allemaal knullen bij de naburige stallen. Daarna moet je door de kou weer naar je huisje, we werden helemaal in wollen lappen gerold (over je kleren) anders vat je kou. En het was helemaal niet koud, maar een paar graden onder nul.

Ons huisje bestond uit een kamer en een keukenruimte met daar middenin de plitka, de stenen fornuiskachel, die met hout gestookt het hele huisje verwarmt. Er is ook een koud gedeelte, waar het hout ligt en het tuingereedschap, ook is daar de wc. Dit was een hele mooie, een lange smalle ruimte – 1 m. breed - met aan het eind drie treedjes naar een bordesje en daar zat het gat waar je in moest mikken. Er is elektra en iets van butagas. Water komt uit de bron die blijkbaar niet bevriest. We hadden drie bedden tot onze beschikking,

Karen en ik moesten in het mooie bed van de gastvrouw, maar dat was maar één meter breed. Karen weigerde pertinent. Het was ook onmogelijk, Karens heup- en kontpartij heeft beslist ongewone afmeting. Dan hebben ze een oplossing: je gaat om en om liggen, dus haar voeten naast mijn hoofd. Karen wilde op de grond maar dat wilde Irina weer niet. Uiteindelijk zijn we allebei in een bed gaan liggen, Katja in een ander soort bed en Irina op drie stoelen aaneen geschoven in de keuken. Er waren ook nog twee poezen, een jonkie en één van een jaar, en de hond. Die slaapt normaal buiten maar er was gevaar voor wolven, dus mocht ie binnen. De poezen liepen de hele nacht te donderjagen, sprongen van een kast op je kussen, vlak naast je hoofd, gingen aan tenen hangen, e.d. De volgende ochtend zei iedereen dat ze goed geslapen had, maar niemand had een oog dicht gedaan. Maar dat mocht de pret niet drukken. Verder almaar eten en thee drinken, liters gingen er door heen!!

De familie waar Karen logeerde (Sacha, Sveta en de kinderen Lena en Misha) hadden inmiddels bij zijn broer geslapen ergens in de buurt en daar moesten we 's middags ook weer langs om kennis te maken en weer te eten. In de buurt stond een prachtig kerkje midden in een enorme sneeuwvlakte op een heuvel. We zijn er heen geschuifeld, weer door kniehoge sneeuw geploeterd en het kerkje bekeken. De

dienst was net afgelopen en er stond een schattig oud vrouwtje die ons helemaal ging uitleggen hoe we een kaarsje moesten branden. Ik heb een kaarsje voor Maurits aangestoken. Een mannetje vertelde dat hij 47 jaar lang gevaren had en ook in Nederland was geweest. En dan gaan wij weer roepen dat het Nederlands en Russisch zo op elkaar lijken en dan komen we weer met matroc-matroos, botsjman-bootsman, brjuki-broek, etc. Hij was ook echt bootsman geweest.
Buiten kon je voor de kerk staand ongeveer 300 gr. om je heen kijken en overal zag je glooiende witte hellingen met in de verte steeds een groepje huisjes. Het was net een Mesdag panorama, zo onwerkelijk.
Bij de familie gingen we weer aan tafel met soep, kip, aarpels, salade, wodka, thee, pasteitjes en koekjes. Overal waar je komt, staat een schaal met koekjes op tafel, bij het ontbijt, bij de lunch, bij tussendoortjes, bij het avond eten.

Het leuke van dit soort bezoeken is dat iedereen natuurlijk heel nieuwsgierig is naar ons normale leven, maar dat je ook meteen een deel van hen bent, zelfs al praten ze onderling, je bent toch nooit buiten gesloten. De mensen hier zijn best trots op hun land, op het Noorden en vertellen ook graag. Ik ga dit land steeds boeiender vinden, vooral omdat ik ook houd van al die elementen die hier nog steeds bepalend zijn, zoals de volkskunst met zijn vele versierende elementen, die zich uit in borduurwerk, houtsnijwerk, het beensnijden en hun specifieke houtbouw. En het leuke is dat het nog geen loze folklore is, geen toeristische troep, maar dat alles nog echt deel uitmaakt van het dagelijks leven en dus nog betekenis heeft.

Het was weer een heel bijzonder weekend maar ik was wel kapot 's avonds. A.s. donderdag is het Wereld Vrouwendag en dat is hier ook weer een landelijke feestdag. Zo erg zelfs, dat vrijdag ook vrij is, maar zondag moeten we werken. Zo hebben ze drie dagen achter elkaar vrij en gaat er toch niet teveel tijd verloren. Ik sta dus zondagmiddag om 4 uur voor de klas.