Van thee en filosofen

Ik slaap als een roos, word om 06.15 uur wakker. Ik bekijk mijn appjes en zie dat er vannacht om 3 uur een forse aardbeving op Hokkaido is geweest, vlakbij Sapporo, een 6,7! Wij hebben er hier niets van gemerkt. AP heeft niet zo goed geslapen, hij slaapt uiterst slecht de laatste tijd maar wil ook geen melatonine slikken.
Vandaag hebben wij een kleine theeceremonie die om half 10 begint. Wij hebben dus voor 08.15 uur het ontbijt gereserveerd. Dit wordt geserveerd in de lobby, aan tafels van gepolijste boomstronken. Die geven uitzicht op kleine binnenplaatsjes met Chinese tempellantaarns en wat groen. Het is allemaal zeer Zen! Het ontbijt is prima. Ik informeer bij de balie naar buslijnen voor ons dagprogramma en reserveer alvast het ontbijt voor morgen. De knaap achter de balie is een jaar of 25 en zeer vriendelijk. Ik vraag of ik misschien een van de Japanse kamers mag zien. Dat mag en hij laat me er zelfs twee zien. De ene is speciaal voor theeceremonies, die doen zij hier ook. De andere is voor gasten. Er liggen uiteraard tatami matten in (ruimtes worden hier in tatami matten gemeten!) en het meubilair is zeer minimalistisch. Ik bedank hem uitbundig. Terwijl wij ons op de kamer opfrissen gaat de telefoon: onze taxi staat voor de deur. We hadden 9 uur afgesproken en het is nog maar 10 voor. Ze zijn hier echt heel pünktlich! We reppen ons naar de foyer waar de chauffeur al ongeduldig ijsbeert. Wij hebben een briefje waar onze destinatie op staat, maar alleen

in westers schrift niet in Japans. De taxichauffeur mompelt wat, spreekt duidelijk geen Engels. Hij loopt het hotel weer binnen om de receptionist te raadplegen. AP kijkt ondertussen op zijn vergunning: de goede man blijkt 84 jaar oud! De krasse knar rijdt ons zonder problemen naar het WAK centrum (Women's Association Kyoto), waar de ceremonie gehouden wordt. Als de taxi om kwart over 9 voor de deur stopt (kosten: Y1210= € 10) komt meteen een dame in kimono naar buiten om ons te begroeten. Er wordt niet naar vouchers gevraagd of naar namen maar nadat wij onze schoenen uitgetrokken hebben, worden wij meteen naar de theeruimte gebracht. Wij blijken de enige gasten, wat erg fijn is. Onze gastvrouw, Tomi-san, vraagt waar wij vandaan komen en wat wij zoal gezien hebben. Daarna legt zij uit hoe de Japanse theeceremonie ontstaan is. (Chadõ = manier van

theeschenken). Ze heeft plaatjes om een en ander te verduidelijken. Thee werd naar Japan gebracht vanuit China door boeddhistische monniken. Allereerst werd het door monniken en aristocraten gedronken als medicijn, maar ook samoerai lustten het wel. De boeddhistische monnik Sen no Rikyu (1522-1591) verhief de ceremonie tot een echte kunst. Hij zag de ceremonie als een vorm van verbroedering: samoerai moesten hun zwaard buiten laten en de gasten kwamen door een lage deur naar binnen, zodat iedereen moest buigen. Sociale klasse was niet van belang in het theehuis. Ook het rustgevende, Zen-aspect van de ceremonie werd steeds meer benadrukt. De ceremonie is strikt gereguleerd: ieder gebaar is gechoreografeerd. De geluiden die de gastvrouw daarbij maakt (het uitslaan van een servetje, het inschenken van het water, het schuifelen van de voeten) dragen allemaal bij tot de Zen-experience!
Voorafgaand aan de ceremonie moest men zich ritueel reinigen bij net zo'n fonteintje als je bij tempels ziet, maar dat geldt niet voor ons. Wij mogen via een schuifdeur naar binnen en er staan zelfs krukjes voor ons klaar. Tijdens de ceremonie gaan wij echter toch knielen en zetten wij de krukjes opzij.

Dan begint Tomi-san met het bereiden van de matcha-thee. Alles in stilte, dit is een meditatief moment. Elke handeling, elk gebaar moet bijdragen aan het meditatieve karakter van het ritueel. Dat omvat veel buigingen en beleefdheidshandelingen. De gastvrouw zet bijvoorbeeld de theekom met de mooie kant voor je. Die wordt je dan geacht om te draaien om uit te drukken dat je het teveel eer vindt om van de chique kant te drinken. Als je als eerste thee krijgt, zeg je tegen de andere gasten: 'Osakini', ' het spijt mij dat ik als eerste drink'.
Om de smaak van de bittere matcha thee op de juiste wijze te appreciëren, krijg je eerst een zoete traktatie. In dit geval een herfstgerelateerde: een konijntje van puree van zoete aardappel, gevuld met zoete bonenpuree. Het konijn wordt geassocieerd met de herfstmaan: deze tijd van het jaar is uitmuntend geschikt voor ' moon viewing' en op de maan woont een konijn dat broodjes bakt!
Als de matcha thee geserveerd wordt, moet je het laatste slokje beleefd uitslurpen om je waardering te uiten.
Matcha thee is groene thee die van dezelfde struiken komt als Sencha thee. Die wordt eerst geplukt. Daarna worden de struiken voor de zon beschermd met zwart plastic waardoor de nieuwe blaadjes zacht en dun blijven en veel smaak krijgen. De ongefermenteerde blaadjes worden vervolgens heel fijn gemalen en schijnen veel vitamine C te bevatten.
Als Tomi-san ons allebei heeft ingeschonken en daarna de kommen heeft omgespoeld, mogen wij het eens proberen. Het is allemaal sterk geregisseerd: 2 kleine schepjes thee met de chashaku (de bamboe theeschep) in de kom doen, daarna met de hishaku (de bamboe pollepel) heet water uit de kama (theeketel) halen, vervolgens flink kloppen met de chasen

(bamboe theeklopper) vanuit de pols zodat het goed gaat schuimen en dan serveren. Wij bieden elkaar een kop thee aan en krijgen daar kleine snoepjes bij. Tomi-san maakt intussen foto's van onze verrichtingen!
Na afloop krijgen wij allebei een boekenlegger die zij zelf gemaakt heeft met daarop de spreuk die ook in de theeruimte hangt: Ichigo, Ichi-e oftewel: One life, One meeting. Dit betekent dat iedere ontmoeting een unieke belevenis is. Dat is deze ontmoeting zeker!
Tomi-san maakt mij een compliment over mijn bloemetjesblouse en ik complimenteer haar met haar kimono. Om kwart over 10 staan wij weer buiten, een hele ervaring rijker.
Wij halen wat broodjes voor de lunch bij een Family Mart (weer van die snoezige Engelse sandwiches) en stappen dan op de metro naar de Konchi-in tempel, het begin van het zgn. Philosopher's Path, dat langs allerlei tempels en schrijnen voert. De 19e eeuwse filosoof Nishida Kitaro wandelde iedere dag over dit pad, vandaar de naam.

De eerste tempel is dus de Konchi-in tempel, gevestigd rond 1400 door een shogun. Er staan prachtige tuinen omheen. Hoogtepunt is de Togoshu schrijn, gebouwd in 1628 voor Shogun Tokugawa Ieyasu (1542-1616). Een prachtige Zen-tuin (Crane and Turtle Garden) noodt tot meditatie.
Wij lopen door naar een enorm tempelcomplex, de Nanzen-ji tempel. Deze tempel is gratis toegankelijk, bij sommigen moet je betalen. Overal zien wij omgevallen bomen en tuinlieden zijn her en der bezig de boomstammen klein te zagen en op te ruimen. Bij deze tempel hoort een aquaduct dat zo uit Romeinse tijden lijkt te stammen.
De tempels zijn allemaal keurig: voorzien van drankautomaten, schone toiletten, een giftshop. Het is allemaal zeer georganiseerd en opgeruimd. Opvallend is dat het overal erg rustig is.

Deze pagina en p. 146: Konchi-in tempel
P. 147: Nanzen-ji tempel

Wij lopen naar de volgende tempel: Eikando Zenrin-ji. Een paviljoen staat boven op de heuvel maar de weg is afgezet, ook weer in verband met omgevallen bomen. Het is zeer idyllisch. Er is een begraafplaats en zelfs een kindergarten bij het complex. Schitterende vijvers en bruggetjes. Er staan hier ook weer stenen met schortjes voor. Ik maak aan een stuk door foto's.
Het weer is bewolkt maar toch een graad of 30 en benauwd. Wij kopen om de haverklap een flesje drinken bij een van de vele drankenautomaten. Je zult hier niet verdrogen! Ook hier zien wij weer allerhande stelletjes in kimono. Ik vraag gewoon of ik hen mag fotograferen en ze zijn er trots op dat een gaijin interesse toont. Ik heb al een hele verzameling kimono's inmiddels ;)

Om half 1 gaan wij aan de kant van de weg op een muurtje zitten om onze boterhammetjes op te eten. In de tempeltuinen mag je nl. geen voedsel nuttigen. Eten op straat is in Japan sowieso niet echt netjes! Er komt een stelletje aan in een riksja en ik maak een foto van hen compleet met riskja-man!
Even later komen wij op het eigenlijke Filosofenpad, het Tetsugaku no Michi, een pad van stapstenen naast het Lake Biwa kanaaltje. Dit pad werd dus door een filosoof bewandeld en in 1890 afgerond. In 1912 kwam er nog een stukje bij en in 1986 werd het uitgeroepen in de lijst van 100 mooiste Japanse paden. Overal staan kersenbloesembomen. Het is hier heel rustig. Wij lopen door stille woonwijken waar mensen hun hondjes uitlaten (poedels!) en ontmoeten maar weinig toeristen. De toeristen die er zijn, zijn net zo vaak Japans als

uitheems. Het geheel doet wat dorps aan.
Om 2 uur lopen wij langs een klein cafétje dat het ' Philosopher's Café' heet. Er staat een Frans bistrostelletje voor de deur en ik keer op mijn schreden terug. Wij besluiten er een kop koffie/thee te drinken met een stuk matcha-cake erbij, een tip van Tomi-san!Wij raken in gesprek met de eigenaar, die Frans blijkt te zijn. Hij is zo verbaasd dat hij eerst in het Engels blijft doorpraten. Het eerste dat hij vraagt is:
' Wat hebben jullie voor schrijvers en schilders in Nederland?'. Van Rembrandt heeft hij nog nooit gehoord, van Van Gogh wel. Curieus!
Hij probeert de mega-karpers in het kanaal te lokken met matcha-cake maar dat mislukt. Onderweg komen wij langs een winkeltje dat bolletjes gemaakt van draad verkoopt, waarin kleine figuurtjes van origami zijn opgehangen. Absoluut snoezig: wij kopen een klein roze bolletje met een kimonootje erin.
De volgende twee tempels zijn dicht vanwege omgevallen bomen. Ook hier zijn ze overal aan het zagen en ruimen. Aan het eind van het pad is de Ginkaku-ji tempel, het zgn. Zilveren Paviljoen. Dit werd gebouwd in 1482 door Ashikaya Yoshimasa, een shogun die het als villa wilde gebruiken. Helaas stierf hij voordat het klaar was en het zilver waarmee de buitenkant bedekt had moeten worden, is er nooit gekomen. Hier is het ontzettend druk, vooral met schoolklassen. In het kleine straatje dat naar de tempel leidt, lijkt het Lourdes wel: allemaal kleine winkeltjes met religieuze parafernalia, souvenirs, ijs, snoep en nog veel meer. Op de terugweg koop ik van die mooie anti-UV handschoenen die veel vrouwen dragen en die een beetje op lange avondhandschoenen lijken.

Bij de tempel is een mooie Zen-tuin en er zijn prachtige vijvers met bruggetjes enz. Het pad naar een uitzichtspunt boven op de heuvel is ook weer afgesloten wegens omgevallen bomen.
Als wij weer buiten staan, eten wij ès pasra met matcha -saus bij een kraampje, heerlijk. Dan lopen wij naar de bushalte om een bus naar huis te pakken. Die gaat door de wijk Gion, waar de geisha's wonen, maar ook waar je een lange shopboulevard hebt, de Shijo-dori. Daar is het ongelooflijk druk! Je ziet er trossen meisjes in kimono, geen geisha's maar gewone jongeren. Ik heb toch sterk het vermoeden dat er iets bijzonders aan de hand is waardoor je zoveel kimono's ziet. Het stikt van de winkels hier, zowel westerse ketens als Japanse speciaalzaken. Als wij in de bus stappen, willen wij met onze pasmo's inchecken bij de chauffeur. Maar hij schudt van nee en houdt een kaart omhoog met een Engelse tekst: je moet afrekenen bij het uitstappen! Lachen!
Halverwege komen wij bij het busdepot. Onze chauffeur zet zijn pet op, buigt naar de passagiers, mompelt iets van 'bedankt' of 'tot ziens' en verlaat de bus. Zijn vervanger komt vervolgens binnen, buigt ook en hangt zijn pet aan de haak. Schitterend! Het is hier allemaal zo beleefd!
Wij moeten ook nog overstappen op een andere bus en het duurt allemaal vreselijk lang want we zitten in de spits en busbanen kennen ze hier niet. Om 5 uur zijn wij in het hotel en drinken wij een kopje Sencha. Wij rusten wat uit en douchen want wij zijn weer doornat geweest. Als wij verfrist en omgekleed zijn, nemen wij de metro naar de Pontocho-dori, een straatje vlak naast de Kamo-rivier. De rivier werd in 1670 gekanaliseerd waarna er huizen werden gebouwd aan weerszijden. Er kwamen allemaal theehuizen en uitspanningen

en na 1712 werd het een levendige, welvarende buurt. Ook nu zijn er allemaal kleine eettentjes waarvan velen terrassen hebben aan het water. Wij zoeken ook een tentje en vinden er eentje hoog boven het kanaal. De staf spreekt geen Engels maar werkt met briefjes met Engelse tekst. Als wij binnenkomen, krijgen wij meteen eentje aangereikt waarin gewaarschuwd wordt dat je Y500 moet betalen als Cover Charge en dat als je op het terras gaat zitten en het regent, de mogelijkheid bestaat dat je weggestuurd wordt, aangezien er binnen niet genoeg ruimte is. Er wordt dan alleen datgene in rekening gebracht wat je op dat moment genuttigd hebt! Dat risico willen wij wel lopen. Er wordt pas om 9 uur regen verwacht (handig, zo'n Weather App!). Wij bestellen tempura van garnaal en rund, rijst en gezouten groente en salade. Het is allemaal zeer smakelijk. Het bedienend personeel is uiterst vriendelijk, komt met een mand waar ik mijn handtas in kan zetten en biedt aan foto's van ons te maken. Wij genieten heel erg, want hoe exotisch is dit! Als ook het matcha-ijsje op is, dat AP bestelde, lopen wij verder het straatje uit en langs de rivier terug. In een deuropening zie ik ineens een Maiko, een leerling-geisha, de trap afkomen, maar voordat ik iets kan doen is ze alweer verdwenen! Een echte Maiko, met wit geschminkt gezicht: ik heb er kippenvel van!
Als wij langs het kanaal terugslenteren, krijg ik last van mijn buik, waarschijnlijk door de hitte van vandaag. Bovendien begint het te druppelen dus nemen wij een taxi naar het hotel. Die staan gewoon op een rij te wachten op de brug. Ik laat een kaartje van het hotel zien en de chauffeur mompelt wat en rijdt weg. Het hotel zit in een netwerk van allemaal éénrichtingsstraatjes en de taxichauffeur gokt net verkeerd. Als hij linksaf wil slaan blijkt dat dat niet mag. Enigszins gegeneerd zet hij ons af: gezichtsverlies! Om 9 uur zijn wij terug en kunnen wij relaxen. Ik schrijf mijn logboek bij en AP kijkt in de Travel Guide wat wij morgen kunnen gaan doen. Wij zijn er niet zeker van of wij ons programma voor morgen kunnen uitvoeren volgens plan omdat er veel regenkans is.

No one spoke
The host, the guest
The white chrysanthemums.

Ryõta