USA

In Amerika lees ik het boek "Reizen zonder John" van Geert Mak en vertel Peter in grote lijnen over de inhoud. In 1960 reisde John Steinbeck met zijn hond Charley door een groot aantal staten van Amerika en schreef daarover het boek "Travels with Charley". Op zoek naar het echte Amerika, maar tevens een poging om de naderende ouderdom en zijn dagelijkse onbevredigende leven te ontvluchten. Vijftig jaar later reist Geert Mak hem na. Opnieuw op zoek naar het echte Amerika.
Mak is zijn hele leven, net als wij, geïntrigeerd door dit grote land. Wat doen ze anders, beter, slechter, eerder, later dan wij? Wat nemen we over, wat wijzen we af? Hoe beïnvloedt Amerika ons leven en het leven in de rest van de wereld? Hij is er diverse malen geweest, heeft er vrienden en kent er collega-schrijvers. Hij heeft zich als historicus uitgebreid verdiept in de Amerikaanse geschiedenis in zeer brede zin en geeft vanuit die geschiedenis verklaringen voor ontwikkelingen in het verleden en in de huidige tijd. Het is een doorwrocht boek, boordevol informatie, heel interessant, maar soms ook wel een beetje saai. Ik mis de persoonlijke jus.
Maar het is

vooral een deprimerend boek. Beelden uit het boek die bijblijven zijn o.a. de dagenlange tocht in de regen door de aardappelvelden in Maine, waar de grootschaligheid de kleinere boeren heeft verjaagd en daarmee het gemeenschapsleven heeft vernietigd, de troosteloosheid van een verloederd Detroit na de teloorgang van de auto-industrie, de vele uitgestorven dorpen met leegstaande winkels, de hoge werkloosheidscijfers, de toenemende armoede, de voedselbonnen en het dramatische geklungel na orkaan Katrina in New Orleans. En daarnaast de rijken die steeds rijker worden, het onbetaalbare onderwijs, de peperdure gezondheidszorg, de politiek die volkomen gedicteerd wordt door het grote geld en het gebrek aan objectieve informatie in de media. En Obama die tegen de bierkaai vecht. Kortom, het "Land of the free", eens vol idealen, dat verloren is gegaan.

Het boek brengt ons in de war. Zien wij het hier zo verkeerd? Hebben we een blinddoek voor? Kijken we weg voor de problemen, ontmoeten we alleen geprivilegieerde mensen? Want we zijn en blijven dol op Amerika. Vanwege de zeer indrukwekkende natuur, waar ze op veel plaatsen heel zorgvuldig mee omgaan, vol "oh, knijp me in de arm" -momenten, de eindeloze mogelijkheden om je leven zelf in te richten, de drang om nieuwe kansen te zoeken, de combinatie van hard werken met een scala aan ontspanningsmogelijkheden in het weekend, de vriendelijke houding in dagelijkse contacten, de eigen humor (zie foto). Natuurlijk zagen we de daklozen en de leegstaande winkels, maar die zien we in Leiden ook, net als de voedselbank. Nog steeds is er de energie om problemen aan te pakken op een creatieve manier. Er is een groeiende aandacht voor gezond eten en leven, we zien steeds meer fietsen, er zijn veel nieuwe medische ontwikkelingen, Obamacare heeft positieve effecten, er zijn felle discussies over het wapenbezit. De werkloosheid is fors gedaald.
Wat ons blijft opvallen is het gegeven dat Amerikanen niet dol zijn op het betalen van belasting. Ze willen zelf bepalen wat ze met hun geld doen, een erfenis van de

"founding fathers" die op zoek waren naar vrijheid. Dat wil zeggen geloofsvrijheid en zo min mogelijk staatsbemoeienis, na alle negatieve ervaringen in Europa. Dat betekent enerzijds dat publieke voorzieningen en de infrastructuur vaak minder goed zijn dan bij ons. Anderzijds komen we overal grote projecten tegen om fondsen te werven, verzoeken om donaties, wandel- en fietstochten en kunstmarkten ten behoeve van ontelbare goede doelen. Blijkbaar met veel succes. En de superrijken schenken miljoenen voor de aanleg van parken, sportvelden, musea, ziekenhuizen, medisch onderzoek, theaters, concertzalen, etc. (waar dan wel hun naam op komt te staan).
Vaak krijgen we de vraag hoe wij als gepensioneerden 7 maanden kunnen reizen. We vertellen dan over ons AOW- en pensioenstelsel, maar ook over onze financiële keuzes, minder gericht op bezit en meer op sparen (voor bijv. reiservaringen).
Amerikanen voelen er niet veel voor om hun geld in een groot fonds te stoppen voor later. Zij vertrouwen meer op bezit, vooral land- en huizenbezit. Ook na de huizencrisis. Met klapperende oren horen we verhalen, ook van jonge mensen, over de aankoop van stukken land -soms ver weg- en een aantal huizen die huur opbrengen. Niet alleen voor hun pensioen, maar soms ook om bij een dreigend faillissement weer te kunnen verkopen. Het is echt een andere manier van denken. Het betekent ook dat ze vaak (moeten) doorwerken na hun 65ste en dat nogal vanzelfsprekend vinden.
Wij hebben weer een heerlijke tijd gehad in de VS en zochten naar een verklaring voor de teneur van het boek van Mak. We vonden er een paar. Hij en zijn vrouw reisden, net als John Steinbeck, voor een groot deel door de noordelijke en westelijke staten, van november tot februari, dan is het daar koud, grijs, regenachtig. Ze maakten lange reisdagen met weinig langere stops. Ze ontmoetten maar enkele vertrouwde mensen. Amerika zat in het dieptepunt van de crisis en er waren nog nauwelijks tekenen van herstel. Omdat ze de route van John Steinbeck wilden volgen, misten ze veel van de fascinerende natuur en de leuke steden.

Ons reisplan zag er anders uit. Als je 12 maal (Peter) en 7 maal (Lucia) in Amerika bent geweest, een soort tweede vaderland voor ons, heb je veel hoogtepunten gezien. Dus konden we tijdens deze twee en een halve maand vrijelijk kiezen tussen bezoeken aan bekende en onbekende plekken, gecombineerd met bezoeken aan familie en vrienden.
Vanuit Australië vlogen we naar een nieuwe plek: Hawaii. Tien dagen waren veel te kort om hier de enorme variatie in natuur en de boeiende cultuurmix in ons op te nemen. Van de vijftien klimaatzones die er op de wereld bestaan, zijn er dertien in Hawaii te vinden. We zagen rotsen, savannes, lava, sneeuw en regenwouden, en dat alles op een eiland dat je in een dag rond kunt rijden. Er zijn dode en actieve vulkanen, kalme en woeste baaien, witte, gele,

groene en zwarte stranden, waar de schildpadden op hun dooie gemak uit het water kruipen (zie foto).
In Los Angeles liepen en reden we rond alsof we er al twintig jaar wonen. We zagen een optreden van Nick en Simon ("who the heck are N en S?") in de Whiskey à go go club waar o.a. Frank Zappa en The Doors hun carrière begonnen. Samen met een groepje andere Nederlanders zorgden we voor een enthousiast publiek ten behoeve van de tv-opnames. En we vierden de tweede verjaardag van ons achterneefje op een interculturele Hollands - Amerikaanse manier.
In Santa Cruz ging Peter met collega/vriend Andy naar een openbare hoorzitting over de waterproblematiek. Californië kampt namelijk al een paar jaar met enorme droogtes en er wordt hard gezocht naar en gediscussieerd over oplossingen (zie verderop).

We zagen opnieuw op de grens van Utah en Arizona Antelope Canyon (zie foto). Zeventien jaar geleden waren we met onze zonen en de indiaanse gids de enige bezoekers. Nu liepen we er doorheen in groepen van tien, maar de ervaring was opnieuw onbeschrijflijk. Evenals Monument Valley en de Arches in Utah.
In Colorado gaf ik met Brenda breiles aan 25 kinderen van 7 jaar op de "summer school". In Amerika hebben de kinderen bijna 3 maanden zomervakantie. Kinderen van welvarende ouders gaan naar zomerkampen en op vakantie met hun ouders. De kinderen van deze openbare school (70% latino's) vergeten in deze lange vakantieperiode voor een groot deel wat ze in het afgelopen schooljaar geleerd hebben. Een onbekende weldoener heeft geld gegeven voor een vijfweekse "summer school". 's Ochtends krijgen ze taal, rekenen, lezen, 's middags een "enrichment program". Bijv. breien.

En zo zitten 25 jongens en meisjes met de tong uit de mond enthousiast te ploeteren op insteken, draadje omslaan, etc. Bij gebrek aan breinaalden doen we het met gedoneerde eetstokjes van de plaatselijke chinees.
En dan vliegen we naar de oostkust en maken er een rondreis door de staten in het noordoosten, het zg. New England. Een nieuw deel van Amerika voor ons. Na de woestijn, de eindeloze vlakten en de Rocky Mountains zien we hier groene heuvels in alle kleurschakeringen, uitgestrekte bossen en stille meren. Veel knus- en kneuterigheid in de dorpen. Ze zijn er stapeldol op antiek. Tijdens een uitstapje naar Nova Scotia (Canada) zien we de grootste getijdenverschillen (tot 16 meter!!) ter wereld, aan de Bay of Fundy. Elke dag stroomt er maar liefst 160 miljard kubieke meter water deze baai in en uit. Daarmee is er een enorm potentieel voor de opwekking van (getijde-)energie. Op de terugweg rijden we langs een steeds veranderende kust vol inhammen en eilandjes. Door steden en stadjes boordevol historie.
Het laatste deel van onze reis door de USA is gevuld met bezoeken aan de twee neven en nicht van Peter (de enige drie die hij heeft) in Philadelphia, Washington en Jacksonville. Dat betekent veel bijkletsen, samen eten,

uitstapjes maken, met kleinkinderen spelen, foto's bekijken en weer een ander dagelijks stukje Amerikaans leven meemaken.
De plannen voor de volgende trip naar de USA staan al te sudderen op het fornuis.

DROOGTE IN CALIFORNIË

Zoals waarschijnlijk bekend, beleeft de staat Californië de ergste droogtes sinds honderden jaren. In de regio Santa Cruz (ten zuiden van San Francisco) is er daarom maanden geleden een commissie ingesteld om de problemen in kaart te brengen en mogelijke oplossingen aan te dragen. Toen wij er op bezoek waren hield deze commissie een openbare hoorzitting en kon ik (Peter) getuige zijn van een smakelijk avondje bekvechten. Alleen al de meningen over de ernst van de situatie en over de oorzaken (is het de klimaatverandering?) lopen uiteraard uiteen, maar dat er een groot probleem is, daar is iedereen het wel over eens. Gesuggereerde oplossingen zijn:
1. De bouw van een ontziltingsinstallatie. Zeewater is ruim voorhanden. Maar de procedure is duur en kost veel energie. Bovendien zijn er milieubezwaren, onder meer over het effect van de waterinname op het dierlijk leven in zee.
2. Hergebruik van gezuiverd afvalwater. Technisch is het mogelijk afvalwater zo ver te zuiveren dat het opnieuw geschikt is als (drink)water. Sterker nog, vaak is het eindproduct schoner dan het ontvangende water waarop het wordt geloosd. Wel kleven er psychologische bezwaren aan. En een nieuw fenomeen (althans sinds kort detecteerbaar door steeds geavanceerdere meettechnieken) is het feit dat er meer en meer restanten van geneesmiddelen in het afvalwater worden gevonden. Door de toenemende vergrijzing zal dat alleen maar erger worden. En die zijn er lastig uit te halen.
3. Opslag van overtollig oppervlaktewater in ondergrondse watervoerende lagen. Zo nu en dan regent het nog wel eens. Zonde is dan dat een deel van dat water via de rivieren afstroomt naar de zee, voordat het gebruikt kan worden. Je zou dat water kunnen opvangen in reservoirs en vervolgens injecteren in de ondergrond, waar het wel beschikbaar blijft voor later gebruik. Overigens is het technisch lastig te bepalen waar precies de ondergrond geschikt is voor een dergelijke opslag.
4. Waterbesparing. Hoewel hier al diverse programma's voor zijn uitgevoerd blijft dit -in combinatie met een van bovenstaande oplossingen- een zinvolle optie. En er valt op dit vlak nog wel het nodige te winnen: zo zijn we bijvoorbeeld al die twee en een halve maand in de VS slechts twee keer een toilet met een dubbele spoelknop tegengekomen.
Welke oplossing ze ook gaan kiezen, het zal nog jaren duren voordat het gerealiseerd kan zijn. Er zijn bestuurlijke barrières: voor bepaalde aspecten is samenwerking met andere regio's nodig. Wie bepaalt en welke verdeelsleutel voor de kosten wordt gehanteerd? En het gaat niet alleen om drinkwater voor huishoudens maar ook om water voor de landbouw en industrie. Een extra complicatie bleek een nieuwe wet die onlangs van kracht is geworden om de visstand te beschermen; die bepaalt dat minimale hoeveelheden door rivieren moeten blijven stromen en dat water kan niet worden afgetapt voor de watervoorziening.
En, kwamen ze eruit? Nog lang niet, anders dan dat er nog veel meer onderzoek nodig is. En intussen neemt het watertekort verder toe.

HET VERHAAL VAN DE DIEREN

We bekennen het besmuikt (taboe, taboe), maar eerlijk. Peter en ik zijn geen grote dierenvrienden. Ik had als kind konijnen, maar daarna hield het op. Peter had twee zussen.
Voor onze kinderen kochten we cavia's in het kader van een verantwoorde opvoeding. Ze waren leuk, lief en knuffelig, maar gingen helaas soms snel dood.
Sinds ik als jeugdige bakkersdochter een doos gebakjes liet vallen, omdat er een teckel aan mijn broekspijpen hing, was ik bang voor honden. "Dat doet-ie nu eenmaal bij bakkers en postbodes", was de verklaring van de eigenaresse, alsof dat de gewoonste zaak van de wereld was. Het licht verwijtende zinnetje: "Ja, ze ruiken nou

eenmaal dat je bang bent", maakt me tamelijk razend. Evenals de opmerking: "Dat doet hij anders nooooooit" als er weer eens een hond met vieze poten tegen mijn witte, organza rok springt onder oorverdovend geblaf of uitgebreid aan mijn frisgewassen kruis snuffelt. Het beest bedoelt het ongetwijfeld goed.
Als je een gezin met een tweejarige bezoekt, weet je dat je niet uitgebreid de politieke situatie in Transsylvanië kunt bespreken. Maar is het kind vier of vijf dan komen er momenten waarop een goed gesprek weer mogelijk is. Bij mensen met een hond blijft de tweejarige altijd twee. Midden in een gesprek moet er vertederd worden gekeken naar Fikkie die om je kipfilet bedelt, op één poot kan staan, een plasje moet of zo leuk grommend achter een vlieg rent.
Nee, dan poezen. Die mogen tussen echtparen in slapen, van taartjes likken, overal hun haren verliezen, zeldzame vogeltjes vangen en krijsen in de nacht.
Voor een deel normaal honden- en poezengedrag, passend in de natuur, maar volgens ons minder ingepast in het leven van een moderne westerling. We hebben inmiddels een elektronische kattenverschrikker in de tuin voor onze 11 mooie, leuke, maar graaf- en poepgrage buurkatten. Voor wandelingen hebben we een "dog dazer" aangeschaft.
Gelukkig komen ons beider emoties op dierengebied geheel overeen. De een zegt nooit tegen de ander: "Stel je niet aan". Heerlijk.

Maar reizen betekent je grenzen verleggen, "out of the box" denken, je vastgeroeste ideeën losweken, je vooroordelen onder de loep nemen en je bekrompenheden aan de kant zetten, kortom: jezelf heruitvinden (dit alles volgens de Happinez).
En zo komen we voor de vierde keer aan bij Greg en Brenda, al 30 jaar dierbare Servasvrienden, in hun afgelegen houten huis vol aanbouwtjes in de Rocky Mountains. Met 5 honden, 6 katten, 3 paarden, 5 eenden, 2 parkieten, plus alles wat in en rond het huis loopt, kruipt, piept en fladdert.
Dochter Oneal woont in een aanbouw met echtgenoot Kyle. Oneal was eens een paardenmeisje en is sinds kort een Vet (vee- en dierenarts, studieschuld $ 150.000). Ze komt in haar praktijk dagelijks zielige, getraumatiseerde dieren tegen en regelmatig kan ze hun leed niet weerstaan. In en rond het huis van Greg en Brenda is altijd plek. En ja, op alle banken liggen kleden, met haren, overal staan voederbakken, de vogels krijsen je een tinnitus, de katten krijgen hun eten op het aanrecht en buiken uit op de eettafel. En overal ruikt het naar kat en naar hond. Maar ze zijn allemaal vreselijk leuk en gezellig. Geen gegrom, gespring, geblaf, gejank. Want deze katten en honden hebben een luizenleven. Vanaf half vijf 's ochtends (tijd dat Greg opstaat) rennen de honden heuvels op en af, door weidse bossen en velden rondom het huis. De katten vinden buiten talloze plekjes vol heerlijkheden, over de houten veranda's rennen de eekhoorntjes en overal hangen bonte vogels aan voederplekken. We krijgen er steeds meer lol in. Welke hond gaat er vandaag met ons wandelen? Jammer, alleen Tuco, wel de meest speelse. Halverwege de tocht rent hij als een gek achter een konijntje aan. Oh help, als hij maar niet met een bloederig beestje in zijn bek terugkomt.
We leren behoedzaam met een kop hete thee om harige bulten heen te manoeuvreren en zeggen sorry als er iets wolligs in de weg ligt voor de koelkast. Op een vroege ochtend horen we nogal wat lawaai achter de slaapkamerdeur, een van de katten is zeer bezig. Plotseling rent er in grote paniek een muis door de spleet onder de deur door onze kamer in. We kijken niet eens meer verbaasd. De poes is verontwaardigd als ik haar wegstuur, maar anders blijft die muis opgesloten in onze kamer. En dat is zielig voor de muis.
We zijn ook niet meer heel verbaasd als Kyle vertelt dat hij zijn vergunningen weer binnen heeft. Hij mag 1 ree en 1 edelhert schieten deze herfst. Hij kampeert dan 5 dagen in zijn eentje hoog in de bergen en schiet de dieren met .... pijl en boog. Ze gaan als wintervoorraad de diepvries in.
We zijn zelfs niet meer verbaasd als we de afdruk van berenpoten zien staan, buiten op de grote afvalcontainer. Er komen er namelijk elk jaar wel een paar op bezoek.
Dochter Naomi woont sinds kort op zichzelf. Maar ze mist alle dieren zo vreselijk. Toevallig kwam zus Oneal in haar praktijk een puppy tegen met drie pootjes. De vierde was er afgebeten door een buurhond. Naomi komt er dolgelukkig mee op bezoek. En kleine Korra gaat van arm naar arm, voorzichtig als met een baby. Ook wij mogen haar, geheel vertederd, even vasthouden.