20 | Uitstapje naar het noorden

Wauw, wat een dag! Nadat we gisteren een 9 uur durende busrit hadden afgelegd, stond vandaag de fieldtrip in Kilinochchi op het programma. Kilinochchi is een klein stadje in het noorden van Sri Lanka. Dit gedeelte van het land is een stuk kaler en droger, en duidelijk meer aangetast door omgevingsfactoren. Vooral de oorlog die hier plaatsvond tot 2009 tussen Tamil Tijgers en de andere bevolkingsgroepen heeft zijn sporen achtergelaten. Langs de weg vind je ruïnes van gebouwen en vervallen huizen. Ondanks dit vind ik het hier heel aangenaam; niet alleen het klimaat vind ik aangenamer, het dorpje lijkt ook goed opgeknapt te zijn na de oorlog. Langs de weg zie je bloemenperkjes, de landbouwgrond ziet er gezond uit en er zijn een aantal winkels die de mensen hier voorzien van het hoogst nodige.

Vandaag zouden we één van de weinige psychiaters in Sri Lanka volgen. We ontmoetten hem in het lokale ziekenhuis van Kilinochchi. Op het eerste gezicht een aardige man met een no nonsense mentaliteit. Hij vertelde ons over de huidige situatie in de community wat betreft geestelijke gezondheidszorg. Ondanks dat de medische zorg in Sri Lanka gratis is, wordt er maar weinig gebruik van gemaakt; slechts 10% gaat naar het ziekenhuis met medische of psychische klachten. Dit komt volgens de dokter door een gebrek aan ‘awareness’ met betrekking tot psychische stoornissen, maar ook door het ontbreken van familiaire steun en adequate transport naar het ziekenhuis. Doordat Sri Lanka tot op de dag van vandaag een ontwikkelingsland is, zijn er wel 500 andere problemen die relevanter zijn dan psychische klachten. Daarnaast worden psychische klachten vaak geweid aan lichamelijke klachten (psychosomatische oorzaak). Ook heerst er een groot stigma op psychische problemen; bijv. Wanneer een vrouw stemmen in haar hoofd hoort, wordt ze door de lokale community gezien als een heks en zal ze gestenigd worden. Dit soort problemen worden over het algemeen behandeld met traditionele methoden of door religieuze ‘healing methods’. Of de mensen gaan naar de lokale tempel om advies en genezing te verkrijgen. Nogmaals, er is totaal geen awareness wat betreft psychische stoornissen.

Dit betekent dat je niets bereikt met de mensen benaderen op een manier zoals je in westerse landen zou doen. Wat hier goed werkt is je in de mensen verdiepen en luisteren naar hun verhalen. Ze hoeven niet te weten wat ze mankeren, zolang ze maar de juiste behandeling krijgen. In bijna alle gevallen heeft de patiënt een diagnose als depressie of schizofrenie zonder het te weten. De fysieke klachten die deze ziektes met zich meebrengen (vermoeidheid, gebrekkige eetlust, agitatie) zijn de reden dat de patiënten zich melden bij de kliniek. Zolang ze hiervoor een medicijn krijgen zijn ze tevreden. Opvallend genoeg zie je dat in 50% van de gevallen een placebo medicijn wordt voorgeschreven; deze werken hartstikke goed.

Vandaag hebben we twee van de in totaal 22 ‘outreach clinics’ bezocht. Dit zijn klinieken in de lokale community waar de dokter naar toe reist. Dit werkt goed, omdat zorg zo toegankelijk blijft voor de mensen. ‘S ochtends zag de dokter 40 patiënten, ‘s middags zag hij er 20. Dat zijn 60 patiënten per dag! En dan reken ik niet eens de avondplanning mee. Elke patient krijgt daardoor hooguit 5 minuten, waardoor echte therapie niet mogelijk is. Dit zou overigens toch niet werken door het gebrek aan awareness. De dokter vertelde bij bijna elke patiënt wel dat hij/zij een of meerdere familieleden heeft verloren tijdens de oorlog. Hierdoor is er een extreem hoog aantal patiënten met depressie of PTSS. Het verhaal dat mij het meeste aangreep was over een meisje van mijn leeftijd die in een post natale psychose met haar kind in het water was gesprongen. Zij overleefde dit, maar het kind niet. Nu heeft ze een tweede kind gekregen en is ze symptoomvrij door medicatie. Fijn dat ze hiermee geholpen is, maar in Nederland zou zo iemand de rest van haar leven vast zitten in een psychiatrische kliniek. Het contrast tussen de zorg hier en thuis is me erg duidelijk geworden vandaag. Aan het eind van de middag nog een psycho educatieve lezing bijgewoond over alcohol en drugsgebruik voor de lokale community. Erg inspirerend om te zien hoe één persoon zo veel kan betekenen voor de psychiatrische zorg in deze community.

Vanavond overnachten we in Jaffna, om morgen deze stad te gaan verkennen! Ik kijk er erg naar uit!