Siena: een Gotisch openluchtmuseum

Achter elke straathoek zit een adembenemend uitzicht verborgen, achter elke deur een gotische kerk of een eeuwenoud klooster. Hier is sinds de zeventiende eeuw, toen de wereldberoemde paardenrace (Palio) werd ingehuldigd, niet veel veranderd. Op het aflopende plein dat uitkijkt op de Duomo, rusten wandelaars uit die de camino de Santiago lopen en rennen kinderen achter duiven aan. De restaurants bieden terrassen met uitzicht op de rollende Toscaanse heuvels, waarop altijd wel een of ander Middeleeuws bouwwerk staat, en de patisserieën maken voor je ogen gebak om de vingers bij af te likken. Siena is een stad om je hart aan te verliezen.

Alles in Siena is oud, steenoud. Niet om een kromme en stoffige manier, maar elegant en statig. De fresco’s in de kerken, de fonteinen op de pleinen en zelfs de pastoors die gelovigen zegenen doen dat trost en vol overtuiging. Sienezen zijn een trots volkje, en na een dag slenteren door de straten van hun stad, begrijp je waarom. Alles wat hier gebeurt, gebeurt met klasse en stijl. Zelfs het eten van een ijsje met drie bollen. Men zegt dat de stad gebouwd werd door Senius en Aschius, de zonen van Remus. Toen die vermoord werd door Romelus, vluchtten ze uit Rome en namen ze het beeld van de wolvin met zich mee, dat nu het symbool van Siena is. 

^{Foto: Peter Mitchell/Unsplash}

Zo’n vijfhonderd jaar geleden was Siena een van Europa’s grootste steden met een enorm leger, dat zij aan zij streed met Firenze, Venetië en Genua. Na een enorme plaag in de veertiende eeuw, verloren ze hun plek aan de top van de economische ladder en werden ze onderworpen door hun Florentijnse rivalen. Deze positie als economische en politieke underdog van de Italiaanse steden, zorgde ervoor dat de tijd stilstond en de Gotische identiteit nog steeds door de straten van Siena zindert. De Sienezen bouwden voort op de schatten die hun vaderen en voorvaderen voor hen achterlieten en kunnen zo rijk zijn zonder een cent op zak.

^{Foto: Ricardo Gomez Angel/Unsplash}

Het centrum der centra

Alle wegen leiden hier niet naar Rome, maar naar de Piazza del Campo, een schelpvormig stadsplein dat uitkijkt op het Palazzo Pubblico (stadshuis) en de Torre del Mangia. Beide bouwwerken zijn gesitueerd op het laagste punt van het plein, vandaaruit loopt het waaiervormig omhoog in negen segmenten – als herinnering aan het bestuur van de ‘Raad van Negen’ (Sienese gilden) die de stad tussen 1287 en 1355 bestuurden. In het midden van het plein stat de Fonte Gaia (fontein van de vreugde), die het eindpunt vormt van meer dan dertig kilometer aan wateraanvoer via ondergrondse kanalen en aquaducten. Boven het helderblauwe water vertellen beelden het scheppingsverhaal van Siena.

^{Foto: Paula van de Kamp}

Twee keer per jaar wordt het plein omgebouwd tot een amfitheater, dat bezoekers vanuit de hele wereld beklimmen om de Palio delle Contrade bij te wonen, de beroemde paardenrace van Siena. Sinds 1287 racen paarden (bij tijden ook ezels en ossen) drie rondjes over het beroemde plein. De strijd om trots tussen de zeven wijken die Siena rijk is, duurt slechts enkele minuten en bevat verschillende bochten, waardoor ruiters niet zelden ten val komen. Het winnen van de race is voor de trotse Sienezen letterlijk van levensbelang, als de teerling geworpen is, snelt de hele wijk naar het winnende paard om het te knuffelen, en barst een gezang los dat doorklinkt tot in de vroege uurtjes. 

Religieuze en gotische schatten

De Duomo, oftewel de kathedraal van Siena, is door kenners bestempeld als de mooiste kathedraal van Italië en is ongetwijfeld één van de meest indrukwekkende bouwwerken van Europa. Wat er nu staat, was eigenlijk bedoeld als zijvleugel van de kathedraal, waarvan het ontwerp geïnspireerd is op de Haga Sofia in Istanboel. Door de plaag die de stad een economische reces in stuurde, werd het originele plan niet uitgevoerd. Resultaat is een grandioos bouwwerk waarvan de façade bezaaid is met beelden uit religieuze verhalen en het interieur een aaneenrijging is van fresco’s en sculpturen – waaraan onder andere Donatello, Michelangelo en Bernini bijdroegen. De verhalen gaan verder in de bibliotheek, die gesitueerd is in de linker zijbeuk van de kerk, waar handgeschreven Middeleeuwse manuscripten en fresco’s de verhalen vertellen van Paus Pius en de pelgrimstocht van een zekere Mattias. 

^{Foto: Paula van de Kamp}

De basiliek van San Francesco is dan weer opvallend door zijn soberheid, die de Franciscaanse Orde kenmerkt. Het gebouw is vanbinnen nog groter dan van buiten, het dak dat wordt ondersteund door houten balken, lijkt tot in de hemel te rijken. Deze basiliek is helemaal gewijd aan Santa Catharina van Siena, één van de beroemdste mystici van de Rooms-Katholieke Kerk. De verering gaat zo ver dat zelfs een vinger van haar uitgestald is achter een glazen raampje. In tegenstelling tot de andere religieuze bouwwerken in Siena, leeft deze kerk. Kinderen lopen lachend rondjes tot de pastoor hen optilt en oude stellen komen hier biechten. 

Tegenover de Piazza del Duomo staat het Santa Maria della Scala-ziekenhuis, een combinatie van gebouwen die ooit fungeerde als het eerste burgerziekenhuis van Europa. Het ziekenhuis werd in het leven geroepen door de gulle giften van rijkste inwoners van de stad, en bood zorg aan de wezen, pelgrims en armen. Nu huist er een museum dat, hoe kan het ook anders, eeuwenoude fesco’s en documenten herbergt. 

^{Foto: Antonio Ristallo/Unsplash}

In de weekenden schaak je op straat met een levensgroot schaakbord, dat de Sienese schaakclub zo nu en dan neerzet om leden te werven. Om te eten zak je gewoon neer aan een tafel in een steegje vanwaar (afhankelijk van je positie) je bijna altijd uitzicht hebt over de lagergelegen Torre del Mangia, wiens silhouet zich aftekent tegen een oranjerode hemel. Bestel een pasta carbonare met een rode wijn en laat Siena in je poriën kruipen.

Op reis in Toscane? Lees dan ook de blog: 'Herfstig toscane: roadtrip langs verlaten dorpen'!