de vierde week

Maandag 4 juni
Het heeft een groot deel van de nacht en de ochtend weer geregend, het begint nu om 11:30 uur een beetje droog te worden, maar wolken hangen om de berg en geen zon. De weg was juist een beetje opgedroogd, maar helaas van korte duur.
Vanmorgen weer een deel van de eindeloze berg bonen gedopt. De hele heuvel staat er vol mee. Een deel wordt direct gedopt om te eten, de rest wordt ondersteboven in bossen bij elkaar gebonden en opgehangen om te drogen. Als deze droog zijn worden ze op de grond gelegd en worden de bonen met een stok uit de dop geslagen. Onderweg zie je dit nu overal.

Op de markt in Mbale is een een grote verscheidenheid aan groente, aardappels en fruit verkrijgbaar. Door combinatie van armoede, ongeletterdheid, gebrek aan inzicht en initiatief is er hier in het dorp op de heuvel weinig variatie in verbouw van groenten. Er is een oneindige hoeveelheid aan bonen die tussen de mais staan en hier en daar worden wat tomaten verbouwd. In oktober komt er via Workaway een gepensioneerde arts uit Amerika, die geen patiënten meer wil behandelen, dat heeft hij zijn hele leven al gedaan, maar wil proberen hier de mensen te leren hoe een eigen moestuin te starten en dit ook zo in te delen dat er het hele jaar variatie is en dus opbrengst om zelf van te eten maar ook om te verkopen op de markt.

Ik bespreek met Jeremiah dat het belangrijk is om een kasboek bij te gaan houden. Deels omdat hij dan inzicht krijgt wat er allemaal aangeschaft moet worden voor het project maar ook om te zien hoeveel het kost om bijvoorbeeld een schoolgebouw te bouwen.
Omdat er al een aantal donaties via mij binnen zijn gekomen en ik alles tot nu toe betaald heb, heeft Jeremiah nu al geen idee meer wat er uitgegeven is. Ik heb het wel allemaal bijghouden en dit laat ik hem ook zien. Ik geef aan dat ik de komende weken nog € 500 aan het project doneer en dat hij dit moet gaan bijhouden in het kasboek en ook prioriteiten moet stellen. Indien dit geld op is zal hij moeten wachten tot er weer geld via donaties binnenkomt. Ik leg hem uit dat ik thuis een doneeraktie op zal starten en hij dus geduld moet hebben voor verdere bijdragen via mij. Ik vind het belangrijk dat iedereen die iets doneert ook ziet waar dit aan besteed wortd en dat hij verantwoordelijk is om mij op de hoogte te houden waar het geld aan besteed wordt.

Hetzelfde geldt ook voor het ondersteunen van de school zodat alle kinderen naar school kunnen. Ik vind het zelf geen goed idee om maar 1 weeskind of kind te ondersteunen. Alle kinderen hebben recht op naar school gaan. Door voor de school een bijdrage te doen kunnen alle kinderen naar school en niet alleen die kinderen waarvan de ouders het kunnen betalen of alleen maar de weeskinderen. En er zijn in Uganda heel veel weeshuizen, waarvan de kinderen helemaal geen wees zijn, maar waar de kinderen door hun ouders naar toegestuurd worden, omdat er zo geld binnenkomt.

Tevens wil ik ook de positie van de komende vrijwilligers ook veilig stellen, omdat ik een van de eersten hier ben en in de positie ben om financieel bij te dragen, wil niet zeggen dat de volgende vrijwilligers dit ook willen of kunnen. Er gaan hier ook jongeren komen die net klaar zijn met hun studie en niet veel te besteden hebben of mensen die met een heel ander doel komen. Het is goed om dit vooraf te bespreken om verkeerde verwachtingen en ongemakkelijke situaties te voorkomen.

Daarnaast zal ik de boodschappen blijven betalen, de lunchkosten in de stad, het vervoer op de bodaboda (slechts € 0,50 per ritje naar centrum Mbale) en de uitstapjes in het weekend. Dat zijn hier ook de kosten niet. Het hele weekend in Jinja, inclusief hotel, entree Source of the Nile met de rondvaart, entree Ssweziba Falls, eten, vervoer heeft totaal € 150 gekost voor 2 personen. Wij gaan uiteraard wel veel naar lokale plekken, als je naar de toeristen restaurants en hotels gaat ben je uiteraard veel meer kwijt.

We gaan naar Mbale voor bestellen van een vrachtwagen zand voor de eerste werkzaamheden voor de fundering van de school. Maar ook om een gasfles voor Kate te kopen, dat maakt het voor haar in de ochtend veel gemakkelijker dan eerst de houtskoolstoof op te

starten. "This makes my life so much easier!". Gasfles kost hier €10 en als Kate houtskoolstoof in de avond voor eten koken gebruikt kan ze hier een maand mee doen. Als ik weer vertrek ga ik haar persoonlijk geld geven om nog een paar keer een gasfles te kopen.

Dinsdag 5 juni
Gisteren is er een begin bemaakt met het afgraven van grond voor de fundering van de eerste twee klaslokalen van de school. Het lijkt mij wat klein, maar de overheid schrijft precies voor hoe groot een lokaal mag zijn en daar mag je niet van afwijken, ook niet als je zelf een school bouwt. Als de school klaar is komt er een inspecteur langs die kijkt of het volgens de regels is en dan krijg je een vergunning. Ik ga eind van de ochtend weer kijken en er is hard gewerkt.
Omdat de school op een heuvel wordt gebouwd en het te kostbaar is om de grond te egaliseren wordt dit hoogteverschil in de hoogte van de fundering verwerkt.
De eerste aanschaf van stenen en cement zijn door Maggie en Anna betaald, de eerste 2 volunteers die hier geweest zijn begin april, en er stond nog net genoeg geld op de rekening om hier ook het arbeidsloon van te betalen.

Het plan is om half juni verder te gaan met de bouw van de Health Clinic. Hiervan is de fundering al een tijd geleden gemaakt, is nu bijna niet meer te zien door al het groen wat er groeit. Omdat dit een voorziening is voor de hele gemeenschap zal er geen arbeidsloon gerekend worden, zoveel mogelijk mensen uit de community zal gevraagd worden mee te vrijwillig mee te helpen.

Vanmorgen was het een paar uur droog, maar nu al de 2e keiharde regenbui vanmiddag, water stroomt in riviertjes over het pad de heuvel af. Plan was om naar Mbale te gaan voor kopen van zand, cement en een kruiwagen. Misschien dat Jeremiah nog gaat, dat wordt dan het hele stuk te voet, want onder deze omstandigheden kan een bodaboda ook niet rijden. En lopend terug heuvelopwaarts door de modder heb ik al een aantal keren gedaan en dat is heel zwaar. Ik blijf dus hier. Even in mijn kamer alleen, ook best wel even fijn om ongestoord een boek te kunnen lezen. Want ondanks dat er geen deur is in mijn kamer maar alleen een gordijn hebben Jesse en Joseph inmiddels geleerd niet op mijn kamer te komen.
De regen is niet meer gestopt, het is nu 22:00 uur en het regent nog steeds. Plan is om morgen in Butiru het project van Elizabeth te

gaan bezoeken. Hopelijk gaat dat lukken, het eerste stuk de heuvel af zal wel weer ploeteren worden.

Woensdag 6 juni
Na een hele nacht de regen op het golfijzeren dak te hebben horen tikken is het in de ochtend eindelijk droog geworden. Helaas heeft de koe van de buren niet genoeg te eten gehad of zo, want die is vanaf 6 uur met een zekere regelmaat aan het loeien.
So far de landelijke stilte...
We gaan naar Butiru. Kate gaat ook mee, wat ik heel leuk vind. Uiteraard eerst hele stuk heuvel af lopen tot aan de hoofdweg. Daar wachten voor taxibus, die uiteraard helemaal vol zit. Maar iedereen moet er uit en op een nadere plek zitten zodat ik bij de deur kan zitten. Voelt enigszins ongemakkelijk maar toch ook fijn om een mzungu te zijn!
Butiru ligt op ruim een rijden, het eerste stuk gaat over de weg, laatste gedeelte onverhard het land in. Prachtige golvende weg, als een rood lint door het landschap. De staat van de weg valt mee, hier en daar een slecht stuk. Kan wel zien dat het veel geregend heeft, veel stukken land staan onder water en er hebben zich

snelstromende beken gevormd.

Elizabeth staat ons al op te wachten en geeft ons een rondleiding langs alle gebouwen, met tekst en uitleg. Ze is 28 jaar geleden begonnen met een klein schooltje en met behulp van bijdragen van vrienden en familie. Inmiddels is het uitgegroeid tot een heel groot project. Er zijn 700 kinderen voor de lagere school en 1200 voor de middelbare school. En alles wat er bij hoort, onderwijzers, hoofdonderwijzer, administratie, schooldokter, schoonmaak, onderhoud etc.etc. Het is inmiddels een heel bedrijf geworden.
Er wordt voorzichtig geprobeerd de afrikaanse klassikale manier van onderwijzen te veranderen. Kinderen zeggen alles braaf na, maar leren er niet van, als je ze daarna iets vraagt op een andere manier weten ze geen antwoord. Valt niet mee, vooral omdat de onderwijzers er het nut nog niet helemaal van in zin. Zij zijn zelf opgegroeid en onderwezen op deze manier, dus dat heeft nog wel

tijd nodig.

En er is ook een ziekenhuis, met lab, verloskamer, operatiekamer, afdeling voor mannen,vrouwen en kinderen, apotheek, administratie.
Het ziekenhuis draait volledig op zonnepanelen. Deze zijn geschonken door een Amerikaans bedrijf. Dit is echt een geweldige oplossing voor hier, zon genoeg, beter voor milieu en voor het behoud van de bomen. En stukken beter ook voor de gezondheid, want er wordt ook nog heel veel in hutjes zonder schoorsteen op een houtvuur gestookt, omdat houtskool voor het koken op een stoof te duur is. Zou geweldig zijn om voor hier op de Golden Hill zonnepanelen voor op het dak van de nieuwe school te regelen, daar kan niet alleen de school maar ook veel families van profiteren.

Wat betreft het ziekenhuis, Ik ben elke keer toch weer verbaasd hoe oud en vies alles er uit ziet. Verklaring is deels cultureel, mensen zijn niet echt netjes op hun spullen, maar ook omdat als je hier patiënt bent de familie verantwoordelijk is voor de hele zorg er omheen wat betreft wassen, kleding, lakens, eten. Soms zit de hele familie rond en op het bed te eten en dat gaat niet zo netjes als bij ons. En als je geen lakens hebt lig je dus gewoon op het geplastificeerde matras, waar inmiddels allerlei scheuren inzitten. En schoon zijn en schone kleren hebben is ook niet vanzelfsprekend. Als je hier als

buitenlander iets krijgt wordt geadviseerd naar een ziekenhuis in Kampala te gaan, die zijn iets beter, ook omdat er veel expats daar wonen en werken, maar indien ernstig liever zo snel mogelijk naar huis. Maar niet teveel bij stilstaan.
Voor Ugandese begrippen is het geweldig wat hier ontwikkeld is. Voor de mensen die hier werken wordt een gedeelte van het salaris gespaard voor hun pensioen, dat met rente uitbetaald wordt. Met het ingelegde geld worden weer leningen verstrekt die met rente terugbetaald worden zodat het kapitaal groeit. Het is hier een economie in het klein.

Elizabeth heeft inmiddels honderden donateurs, heel veel individuele mensen maar ook donaties van grotere partners en bedrijven. Zij gaat 2 x per jaar 2 maanden naar Duitsland voor onderhouden van contacten en netwerken. http://www.butiru-freundeskreis.net

Helaas is spullen sturen naar Uganda zo goed als onmogelijk gemaakt. Elizabeth vertelde dat ze in de beginjaren '80 veel spullen via containers vanuit Duitsland heeft opgestuurd. Maar dit is niet meer mogelijk nu, deels door corruptie aan de grens, bij het invoeren verdwijnt de helft van de spullen maar ook de invoerbelasting is onredelijk hoog.
Op de terugweg weer een hele re-shuffle in de taxibus zodat ik voorin kan zitten. Wel de plek met het mooiste uitzicht.

In Mbale het Mbale Resort Hotel bekeken, ldit igt een beetje aan de buitenrand van Mbale, in het betere gedeelte waar de rijkere mensen wonen. Maar ook hier in het rijkere gedeelte geen verharde wegen, alleen de hoofdwegen zijn geasfalteerd. Ik zou denken als je in een rijke wijk woont dan zorg je met elkaar dat er een fatsoenlijke weg komt. Maar dit mag niet van de overheid. Het is afwachten wanneer de overheid zo ver is dat zij het nodig vinden dat er een goede weg komt. En voor zover ik dit kan overzien gaan daar nog vele jaren over heen.

Het is een luxe hotel. Ziet er prachtig uit, mooie tuin, een gym, zwembad. Kamer kost hier gemiddeld €60 per nacht. Kate heeft hier een ook aantal jaren gewerkt achter de receptie.

Donderdag 7 juni
Vanmorgen weer naar Salem, laatste les voor deze klas, volgende week beginnen de examens en dan zijn ze klaar. Vandaag gaat de les over maken van CV en sollicitatiebrief schrijven. Aan het eind van de les tijd voor een groepsfoto. Dan met de bodaboda naar een broer van Jeremiah die samen met zijn vrouw een kleine kliniek runt. Dit is de eerste kliniek die ik bezoek die er redelijk netjes en schoon uitziet. Ze hebben ongeveer 8 bedden en een een mini-lab. Momenteel zijn er 3 patiënten, alle 3 met malaria. Helaas ook hier weinig financiën, veel mensen die hier komen hebben geen geld maar worden toch geholpen, bewonderenswaardig. Er is ook geen x-ray, geen ultra sound, dus moeten ze toch veel patiënten doorsturen naar een groter ziekenhuis.

Daarna lunch in town en de kruiwagen ophalen. Deze is op verschillende punten extra stevig gelast, anders is ie zo stuk hier. Is speciale wijk waar alle automonteurs, lassers en soortgelijke handel zit. Alleen maar mannen, ik val hier nog eens extra op, echt iedereen kijkt naar mij. Gelukkig vinden ze mzungu's leuk.
Nog wat boodschappen op de markt gedaan, papier voor de school en weer naar huis. De weg is gelukkig droog, geen modder, het heeft gisteren en vandaag niet geregend, maar wel vol kuilen en diepe sporen.
De bouw van de school is weer een stuk gevorderd. Respect hoe ze hier bouwen, zonder machines, alles handwerk en mankracht.

Vrijdag 8 juni
Vannacht weer hele nacht geregend, dus de weg is weer hopeloos. Elizabeth zou vanmorgen op bezoek komen om het project hier te bezoeken, maar zij is halverwege de weg weer omgedraaid, onmogelijk om met de auto nu hier te komen.
We moeten het hele stuk tot bijna aan de hoofdweg weer lopen en er zitten stukken bij die zo slecht zijn dat lopen ook al bijna niet gaat,

dikke modder, diepe sporen, je glijdt iedere stap weg. Maar ook dit is weer gelukt. Naar Salem om de eindexamenklas de beloofde pen en lollies te geven en succes te wensen. Dan nog een les voor de 2e jaars en daarna naar Endiro voor lunch en voor het bespreken van het het weekend programma en nog een beetje internetten.

Volgende week ga ik 3 ochtenden meelopen in de Vienna Clinic om een indruk te krijgen hoe het hier in een kleine prive kliniek aan toe gaat. De week daarna zal ik 3 dagen meelopen bij TOSA de organisatie voor hiv/aids. Het weekend gaan we naar Sisiyi Falls en Sipi Falls. Ligt op ongeveer 40 en 80 km van hier. We gaan met public transport, je kan een auto met prive chauffeur regelen maar dat komt neer op 300.000 ugx (€65) in plaats van 6000 ugx (€2). Dus public transport it is! En ik kan waarschijnlijk wel weer een plek voorin krijgen.

De bouw van de school is ook flink gevorderd, voor nu zijn de werkzaamheden klaar. Eerst moeten de muren drogen en de grond gelijk gemaakt worden en inzakken. Dus voorlopig is het even gedaan met het werk. En het geld is ook op, de € 500 is gebruikt voor de materialen, arbeidsloon en aankoop van een stuk grond naast de school. Dat was een advies van Elizabeth, koop eerst land wat je nodig hebt voor uitbreiding aan voor je begint, want als er eenmaal een school staat en je wilt dan uitbreiden dan gaat de prijs uiteraard vele keren omhoog. Het nu aangekochte stuk is denk ik 50 x 50 meter, voor slechts €65.

Zaterdag 9 juni
We gaan naar Sisiye Falss, eerst met een afgeragde soort bestelauto. Beide spiegels zijn er al afgevallen. Jeremiah stelt me gerust, de weg naar Sisiye Falls is niet zo druk, dus dat gaat best zonder spiegels. Ik moet toegeven dat ik nog geen 1 ongeluk heb gezien hier, ondanks de chaotische indruk die het maakt, gaat het dus goed.
Deze weg is ongever 2 jaar geleden vernieuwd, dus mooi glad asfalt door prachtig glooiend landschap met in de verte de uitlopers van het Mount Elgon Park.
We gaan verder op een boda landinwaards voor de Sisiye Falls. Het is hier nog slechter dan de weg naar Mutoto. Totaal 5 km de heuvel op, dit is off road in het kwadraat en dat met zijn 3-en op een klein motortje. Ik ben toch echt wel wat gewend maar dit is wel heel ruig, als ik hier val en iets breek.... Ik doe mijn ogen maar dicht en doe schietgebedjes. Die helpen want we komen veilig boven.

Van grote afstand is de waterval al te zien en deze is ruig door alle regen die er valt. Het is werkelijk prachtig hier, enorme verscheidenheid aan bomen, planten, bloemen. Je kunt er kamperen of in een guesthouse overnachten. Het terrein is van een rijke

ex-minister die het voor weinig heeft gekocht, maar die er verder niet veel naar omkijkt. De mensen die het beheren zijn niet in staat om het meer bekendheid te geven. Er is geen website, geen marketing etc. Het is overal hetzelfde verhaal, er zijn zoveel kansen hier, maar niemand pakt dit op. Het is voor ons moeilijk voor te stellen, maar mensen hier zijn niet in staat om dit te bedenken en als iemand het voor ze uitdenkt pakken ook maar weinigen het op.

In het hoogseizoen augustus, september, oktober komen er wel wat touristen, maar nu is het uitgestorven. Ik ben de enige bezoeker. We lopen via een pas naar boven en de nevel van de waterval wordt steeds heviger. Overal zijn regenbogen te zien in de waternevel. Helemaal boven zijn we totaal doorweekt.
Inmiddels is het een paar uur verder en de weg terug is al redelijk opgedroogd. Alleen zijn hier geen boda's dus eerste stuk is lopen. Na een half uurtje lopen komt er een boda en het laatste stuk weer achterop.

Dan verder naar Sipi Falls, het eerste stuk weer met een taxibus, tot aan de splitsing. Er gaan niet veel mensen hier naar Sipi Falls nu, dus wordt weer liften. Er stopt een auto met de achterbak vol met mango's. We kunnen er nog net bij. Hier gaat het berg op, berg af.

De auto is zo oud dat hij amper de berg op komt, met maximaal 10 km per uur lukt het net, om daarna bergje af met een rotvaart naar beneden te gaan.
Halverwege begint het heel hard te regenen, jammer. Aangekomen op de top gaan we eerst maar lunchen, het ziet er een beetje troosteloos uit met al die regen en de lodge is oud en aan renovatie toe.

Vanaf het overdekte terras kan ik 1 van de watervallen van Sipi zien. Het water is bruinrood door de vele regen. Ik heb ontzettende jeuk op mijn rug, er heeft vast een of ander bijtend gedierte in de stoel van de auto gezeten want mijn onderrug zit onder de beten. Brrrr.
We besluiten na de lunch om de andere 2 watervallen maar te laten en weer terug te gaan naar Mbale. Ook hier geen taxibus, dus weer liften. Er stopt een heel oud wrak, vol met echt pikzwarte mannen, in oude kapotte kleren, niet al te fris ruikend, waarvan er 1 nog maar een oog heeft. Luguber.... Als je dit in een film zou zien zou iedereen roepen NIET instappen!!!! maar iedereen schuift wat op en twee van de mannen gaan in de kofferbak, kan best. Als ik omkijk kijk ik recht in het blinde oog van de man.... De auto stinkt ook nog eens enorm naar benzine. Ik kijk Jeremiah nog maar eens aan maar die zegt dat het okay is, alhoewel ik ook bij hem wel enige twijfel zie, al doet hij zijn best om het te verbergen.
Het grootste gedeelte is heuvelafwaarts, dus dat gaat redelijk snel. Beneden bij de splitsing ben ik nog steeds in leven en stappen we over op een taxibus, zo waar een die vrij nieuw is. Nadeel daarvan is dat hij heel vaak stopt om mensen in en uit te laten stappen, dus over 50 km doen we twee uur. Maar ik zit weer samen met Jeremiah voorin en er is zoveel te zien hier dat het mij niet uitmaakt.

Weer in Mabale gaan we naar de laatste dag van de 40 days Crusade. Een evenement van de kerk dat 40 dagen duurt en bedoeld is om

nog meer mensen in de kerk te krijgen. Deze heb ik in de eerste week ook al een keer bezocht. Het staat nu vol mensen die dansen en zingen. Pastor Michael komt me een hand geven en vraagt waarom ik niet elke zondag in de kerk kom, hij heeft me gemist. Of ik morgen kom. Ugandezen verwachten gelukkig geen direct antwoord, beetje hummen en glimlachen is voldoende.
Ik heb persoonlijk wel moeite met het hele kerkgebeuren hier, het is heel erg luidruchtig, veel geschreeuw, monotoon en dwingend en continue hetzelfde. De kerk is heel rijk en blijft maar geld vragen, ook aan de allerarmsten, terwijl de pastor zelf waarschijnlijk genoeg op zijn rekening heeft staan en het grootste gedeelte van het jaar in Amerika woont. Het leuke aan de Crusade is dat er veel gedanst en gezongen wordt, maar op het einde is het ook een eindeloos geschreeuw waarbij iedereen in een soort van trance mee gaat schreeuwen en rond gaat rennen.

Weer thuis is mijn kamer een grote cement bende. Vandaag zouden de muren van de walk in douche afgestreken worden met cement. Zijn veel te laat begonnen en nu net klaar, het is 21 uur. Alles zit onder het cement en zand, lijkt wel of ze er mee in de rondte gegooid hebben. Niemand die bedacht heeft om mijn spullen te pakken en die even in de huiskamer te zetten. Soms is het echt onvoorstelbaar hoe die hersenen hier werken, dat je niet kunt bedenken dat je dit even weghaalt voor je begint.

Tot overmaat van ramp is de electriciteit ook nog uitgevallen, dus schoonmaken is ook behelpen. Als ik eindelijk in bed lig voel ik overal nog zand tussen mijn lakens, morgen maar uitkloppen

Zondag 10 juni
Vandaag dagje op de Golden Hill. Beetje relaxen, afwas gedaan, was gedaan. Daarna naar een moeder met een kind met een waterhoofd, echt lang geleden dat ik zo'n groot waterhoofd heb gezien. Bij ons wordt direct een drain geplaatst. Het meisje is een van een tweeling en is al 6 jaar, wat ik ook bijzonder vindt als je de omstandigheden ziet waarin het gezin leeft. Huis bestaat uit 2 kleine ruimtes, er hangt een vieze lucht, urine en nog wat andere geuren, een slaapkamertje met een bed waar iedereen in slaapt en een kleine kamer met een bank en een tafeltje. Dat is het. Moeder biedt me aan om te zitten, maar de kussens zijn doordrenkt van van alles, dus ik blijf maar liever staan. Het meisje is verstandelijk gehandicapt en kan weinig, ze ligt de hele dag op de bank. De moeder is door Jeremiah in contact gebracht met Biss Bakery. Deze hebben haar getraind en alle materiaal gegeven om mee te beginnen en sinds een week heeft ze haar eigen zaakje waar ze brood bakt en verkoopt. Biss is een Nederlands intiatief, dus alles van Biss is oranje.

Daarna komt Helen langs, de dame die ook toestemming moet geven voor uitgaven van het project. Schat van een vrouw. Ze is enorm onder de indruk van de vorderingen, zowel die van de school met de golfplaten en de bankjes als van het nieuwe project. Ze is onderwijzeres op een overheidsschool, dit zijn niet de leukste banen.

Ze is 56, maar droomt nog steeds om zelf een school op te starten.
We moeten uiteraard samen op de foto. Zij heeft geen mobiele telefoon, dus ik beloof haar dat ik de foto zal printen en langs zal komen brengen.
Ook komt John de badkamer vloer afmaken. Morgen nog eenmaal gladstrijken en dan is het klaar.