De vijfde week

Maandag 11 juni
Ik ga steeds beter begrijpen hoe het er hier aan toe gaat en hoe het is om hier te leven. Met Kate wordt het contact steeds leuker, we hebben steeds vaker lol met elkaar, ze vraagt veel meer over Nederlandse mannen en vrouwen, over relaties, onderlinge verhoudingen, vertelt ook steeds meer over zichzelf, hoe zij dingen ziet en geeft ook meer open antwoord op mijn vragen. De positie van vrouwen kan hier wel een zetje gebruiken.

Jeremiah besteed het salaris dat hij verdient met lesgeven voor een groot gedeelte aan het project. Maar binnenkort is het vakantie en dan is er ruim 2 maanden geen inkomen van Salem, waarvan ga je dan leven. Het verbaasd mij toch dat hij hier niet echt over nadenkt. Enerzijds struisvogelpolitiek en anderzijds het geloof. Want God heeft ervoor gezorgd dat ik hier gekomen ben en zie, een aantal problemen zijn toch al weer opgelost.
Nu er ook meer vrijwilligers hier zullen komen, die allemaal waarschijnlijk wel iets zullen bijdragen voor het project, kan het project wel verder groeien, maar hij moet ook een eigen inkomen om van te leven.
Ik heb met Jeremiah al veel gepraat over alle mogelijkheden hier om iets te verdienen. Alleen heb je dan startkapitaal nodig. Ik besluit om een lening te geven. Omdat het nu bonentijd is, valt er nu geld te verdienen met bonen opkopen om die later in september als ze 2 x zoveel opbrengen, te verkopen. Ik wil wel graag dat hij dit samen met Kate gaat doen, dus we bespreken het voorstel met zijn 3-en.
Ze gaan samen een plan maken en een begroting. Want er zit niet alleen handel in bonen, maar ook in koffie, mais, uien enz.
Ik wil ook heel graag dat Kate hiervan profiteert en zij ook helft van de verdiensten gaat krijgen en hiermee ook eigen inkomen heeft. Beetje onafhankelijkheid kan geen kwaad. Ze gaan samen een businessplan maken.

We een bezoek gebracht aan Jenga, een organisatie in Mbale die heel veel projecten in en om Mbale heeft opgezet en ondersteunt, wellicht is er een vorm van samenwerking mogelijk. www.jengauganda.org.

Vanmorgen meegekeken in kliniek Veana. Jeremiah heeft een samenwerking met de dokter hier en verwijst mensen uit de community hierheen. Het is een kleine privé kliniek, midden in het centrum van Mbale naast de Clock Tower.
Er zijn 4 afdelingen, voor vrouwen, voor mannen, voor kinderen en voor zwangere vrouwen, met elk 6 bedden. Een lab, een ultra sound en x-ray. Zoals alles hier is ook deze kliniek klein. Alle ruimtes zijn te krap en te donker en oud. Vandaag is het niet heel druk, er zijn maar een paar bedden bezet. Malaria en buiktyfus komt hier heel veel voor. Alle medicatie wordt hier via infuussysteem gegeven, aangeprikt op de hand, niet bevestigd met infuuspleister uiteraard, maar met een stuk tape, deze blijft een paar dagen zitten, dus je ziet iedereen hiermee lopen. Wel direct duidelijk wie de patiënt.

Ik loop met dokter Vincent de zaalronde. Hij vraagt hoe het gaat, doet af en toe een bloeddruk meting of luistert longen. Hij is niet heel communicatief, maar als ik iets vraag krijg ik wel tekst en uitleg. Daarna kijk ik met de verpleegkundigen mee, die zijn een stuk spraakzamer. Het is vooral infuus aanprikken en medicatie geven wat ze doen.
Organisatorisch zou er genoeg verbeterd kunnen worden hier om over werkomstandigheden maar niet te spreken. Hele dag bezig, kleine ruimtes, hele dag staan, geen koffie of thee, geen lunchpauze.
Begin van de middag komt er een patiënt met cholera binnen, mij wordt gevraagd of ik de kliniek direct wil verlaten, ze willen niet het risico lopen dat de mzungu visitor besmet wordt. De patiënt wordt ook zo snel mogelijk naar andere kliniek overgebracht, in deze kliniek worden geen patiënten met cholera behandeld ivm hoge besmettelijkheid en de vele zwangere vrouwen en babies.

Dinsdag 12 juni
Kate en Jeremiah hebben een businessplan gemaakt. Ze vertellen samen wat ze bedacht hebben. We leggen het plan samen met een aantal voorwaarden vast. Na 6 maanden gaan zij mij per maand terug betalen. Ze hebben allebei een rekening, dus krijgen ze allebei de helft van het bedrag. Met name om Kate ook voldoende inbreng te geven. Omdat de opgestuurde telefoons niet werken, schaffen we voor allebei een mobiele telefoon aan, ook hier kun je eigenlijk niet zonder en dan kan ik straks ook in contact blijven. We zouden vanmiddag ook nog bij de vrouwengroep langsgaan, maar omdat het zo hard regent verplaatsen we de afspraak naar volgende week.

Woensdag 13 juni
Ik ga vandaag nog een keer naar de kliniek. Op woensdag is er controle van zwangere vrouwen en een vaccinatie programma. Dit wordt gefinancierd door USAID. Zwangere vrouwen komen in totaal 4 keer langs voor controle tijdens de zwangerschap en daarna voor controle kind en het vaccinatieprogramma. Deze zorg is gratis.
Het is heel erg druk, het zit propvol zwangere vrouwen en vrouwen met babies. De dokter en de verpleegkundige zitten in een veel te kleine kamer, zonder raam, in het half donker achter een scherm te werken. Langs de kant een houten bankje helemaal vol met vrouwen, zo ook het gangetje. Aan de andere kant van het kamerscherm zit ook nog een verpleegkundige die de babies vaccineert.
Ik mag uiteraard meekijken. Ik ben echt wel wat gewend en zeker geen doetje, maar langer dan een half uur hou ik het niet uit, het is bloedheet en met continue huilende babies en amper ruimte en lucht hou ik het voor gezien.
Ik kijk mee met de andere verpleegkundige die in een ruimte werkt met een open raam en open deur grenzend de binnenplaats. Iets meer licht en lucht. Zij probeert bij een klein meisje infuus aan te prikken. Maar het lukt niet, geen ader te vinden, toch blijven ze proberen, wel 10 keer! In de hand, onderarm, voetjes... met dezelfde naald, arm kind, ze is echt heel bang, maar geeft onder de dwingende blik van vader bijna geen kik, ik kan het bijna niet

aanzien. Ik suggereer in dit geval misschien toch wellicht tabletje of drankje ipv via infuus? Nee, dat kan echt niet.
Alle nurses die ik spreek willen graag verloskundige worden, hiervoor is een parttime studie van 4 jaar nodig. En de droom van ieder is om een eigen maternity home te openen, maar niemand heeft geld om alleen de opleiding al te volgen, laat staan iets te starten.

Ik adviseer Jeremiah dat als hij de kliniek gaat bouwen op zijn minst voor goede kamers en werkruimte met ramen, licht en ventilatie moet zorgen en ook iets betere werkomstandigheden. Er wordt overal gezegd dat het hier nou eenmaal zo gaat, maar iemand moet toch beginnen om het zachtjes aan te gaan veranderen.

Vanmiddag zouden we eigenlijk weer naar de vrouwengroep in Tokoloko gaan, maar het is weer gaan regenen. Eigenlijk regent het bijna elke middag rond een uur of drie. Meestal is het na een uur wel weer droog, maar vanmiddag blijft het maar regenen. Dus de afspraak wordt verzet naar volgende week woensdag. De weg is weer een modderbende, dus weer het hele stuk lopen. Ach, alles went. Bij thuiskomst is ook de electriciteit weer eens uitgevallen, ook dat went.

Donderdag 14 juni
Ik blijf dagje thuis, even rust. Even geen Jeremiah, hij praat de hele dag door en uiteraard heel vaak ook hetzelfde. Oegandezen hebben heel veel woorden en heel veel herhaling nodig. Ik zeg ook regelmatig dat hij het mij niet meer hoeft uit te leggen, ik begrijp het heel goed na 5 weken hier.

Er wordt nog steeds gewerkt aan de school, wordt vol grond gestort en dit moet inklinken tot het stevig genoeg is om cement voor de vloer te gaan storten. En voor zijn er ook donaties nodig. Het geld is op. Ben benieuwd of we nog wat van Ryan de amerikaan gaan horen. Tot nu toe blijft het stil.

De klas met de oudste leerlingen hebben ook in de middag nog les. Een aantal kinderen gaan naar huis voor lunch. Twee jongens die te ver weg wonen om heen en weer te gaan en die ook geen moeder meer hebben omdat zij is overleden aan aids, krijgen als Kate thuis is overdag altijd te eten van haar. . Beide jongens zijn geboren met Hiv. Zij zijn door Jeremiah onder de aandacht gebracht van Taso en krijgen via deze organisatie medicatie en begeleiding. Ieder kind dat hier komt krijgt altijd wel wat van Kate, er wordt altijd extra gekookt, je weet maar nooit wie er langs komt, op dat gebied is niets haar teveel.

De watertank is leeg, dus er moet water gehaald wordt bij een kraan een stuk de heuvel af. Ik ga samen met Kate, Jesse en Josef en een aantal jerrycans de heuvel af. Deze kraan is aangelegd door de overheid en staat achter een huis, zeg maar in de tuin van iemand en is openbaar, dus die mensen hebben de hele dag door mensen in hun tuin die met jerrycans water komen halen. Helaas is deze kraan ook afgesloten, dat komt regelmatig voor, niemand weet precies waarom en ook nooit voor hoe lang.
Dan moet er nog veel verder gelopen worden naar een bron, veel te ver voor de jongetjes, dus ik loop met ze terug naar huis. Kate laat de grote jerrycans daar achter om later te gaan vullen en loopt met 2 x 10 liter jerrycans naar de bron.

Ik krijg via de telefoon van Jeremiah Helen aan de lijn, die mij en het hele gezin uitnodigd om morgen te komen lunchen. Het is morgen een nationale feestdag, einde van de ramadan, dus hoeven niet naar Salem om les te geven.

Vrijdag 15 juni
Het heeft niet genoeg geregend, dus er is geen water in de tank. Ook de kraan beneden halverwege de heuvel geeft nog geen water, dus lopen we helemaal de heuvel af naar een waterbron. Kate met 2 x 10 liter jerrycan en ik met 2 x 3 liter. Beneden aangekomen zijn we uiteraard niet de enigen, maar omdat ik er bij ben krijgen we voorrang, een bezoeker laat je niet zo lang wachten. Op de terugweg word ik door alle kinderen uitgelachen "baby mzungu!" ,want ik draag 2 jerrycans die voor kleine meisjes zijn. Het is warm en de heuvel is stijl en ik vind deze zwaar genoeg.

Ondertussen wordt het business plan ook uitgevoerd, Jeremiah is druk doende bonen op te kopen. Er staat al een aardige voorraad in de huiskamer hier, er is geen andere plaats voor opslag voorhanden. Omdat de bonen nog niet goed droog zijn, worden ze op grote kleden in de zon gelegd om te drogen en daarna in 100 kg zakken gedaan. Ik hoor Jeremiah nu ook regelmatig met Kate overleggen, heel goed!

We gaan met zijn allen naar Helen. Er komt een auto langs op de heuvel, het is de pastor en die geeft ons een lift. Helen woont op

3000 ugx van Mutoto, is ongeveer 20 minuten met de auto en 15 minuten met de boda, want die gaan sneller hier.
Helen heeft een eigen huis, wat echter in 3-en verdeeld is, links en rechts zijn 2 winkeltjes, die haar huur betalen. Dat is een mooie aanvulling op haar inkomen. Haar huisje is heel klein, een kamer waar net een bankstel, tafeltje en kastje in past en een kleine slaapkamer. Koken gebeurd buiten achter het huis op een klein binnenplaatsje en achter het huis is een latrine. Ze zou naast een eigen school beginnen ook nog graag haar eigen huis willen bouwen, met een grote slaapkamer en een badkamer met douche en toilet.

We hebben een van de telefoons toch aan de gang gekregen, geen wifi en whats app maar wel bellen en fotos maken. Deze krijgt Helen kado. Ze heeft geen telefoon en ze is blij verrast.
De lunch komt op tafel, er komen wel 9 pannen vol, want als je bezoek hebt dan pak je uit. Witte rijst, bruine rijst, matoke, kippenpoten, brokken koeienvlees, aardappels, gekookte pompoen, soort gekookte bamboo bladeren en chapati. En vooraf hadden we al watermeloen gekregen. Behalve het koeienvlees, wat enorm grote taaie brokken zijn, ik krijg ze niet weg gekauwd en spuug ze stiekem uit en de gekookte bamboo, wat er uitziet als een soort zwarte prut

met een heel raar luchtje, smaakt het lekker en eet ik van alles een beetje.
Na de lunch blijft iedereen beetje op de bank zitten en er wordt weinig gepraat. Is heel gewoon hier, beetje zitten, beetje niks doen, dat heet relaxen. En sinds Kate en Jeremiah een smartphone hebben is de verslaving hier ook toegeslagen. Zodra het kan zitten ze in hun telefoon en ook worden er heel veel foto's gemaakt.

Aan de voorkant van het huis is een voetbalveld, waar een wedstrijd gespeeld wordt. Ik ga buiten op bankje zitten, zo veel te zien hier. De anderen blijven binnen zitten. Het wordt steeds drukker want de 2e wedstrijd is een belangrijke. Ook hier weer, als enige mzungu, aan bekijks geen gebrek. Na ongeveer 2 uur! komt Jeremiah naar buiten, we gaan zo even langs bij de moeder van Helen, die woont aan de overkant. Ze 76 jaar en is ziek geweest, malaria, maar nu aan beterende hand. Ook hier een kamer met alleen bankstel, tafel en kast met tv. Dat is in alle huizen hier hetzelfde, geen eettafel, stoelen, kastjes , prullaria enz. Moeder gaat op de grond zitten, dat is ze zo gewend en wij op de bank, de krakkemikkige tv inclusief slecht beeld gaat aan en er wordt bijna niet gepraat. Ook hier beetje

zitten. Na 3 kwartier gaan we weer, moeder verontschuldiging dat ze ons niets te eten heeft aangeboden, gelukkig maar want we hebben net die enorme maaltijd op. We worden uitgebreid bedankt dat we langsgekomen zijn. En uiteraard met z'n allen op de foto.

We gaan met de boda terug naar huis en Jeremiah gaat nog even naar de stad om zakken te kopen waar de bonen in kunnen.
Het gebruikelijke huil- en schreeuw uurtje is weer aangebroken, elke avond voor het naar bed gaan, huilen, zeuren, drammen..... dat is iets wat ik niet zal missen.
Het is nu 21 uur en ik hoor de regen tikken op het golfijzeren dak, met een beetje mazzel is de watertank morgenochtend weer deels gevuld.

Zaterdag 16 juni
In Mbale eerst langs de bank, Jeremiah heeft een rekening geopend, waarvoor hij nog pasfoto's moet langs brengen en een vingerafdruk voor identificatie.
Daarna laat hij mij op een bankje op straat achter en gaat hij naar een vrouw die slingers van stof gaat maken, die ik mee ga nemen naar huis om te verkopen. Ik betaal dit, na verkoop thuis hou ik het aankoopbedrag in en gaat de winst naar de naaister en naar het project. Als ik mee ga met onderhandelen gaat de vraagprijs direct omhoog, vandaar dat ik buiten moet blijven zitten. Zelfde verhaal voor de vrouw die tassen gaat maken. Ook die ga ik thuis verkopen. Ik laat bijna al mijn spullen hier achter, dus ik kan een voorraad meenemen.

We gaan vandaag naar de Nyero Rock Paintings, 50 km ten noorden van Mbale. We hebben binnen 5 minuten een lift van een mooie landrover. In Kumi is het nog 5 km op de bodboda landinwaarts over een mooie onverharde weg. Landschap is hier glooiend en hier

wonen de mensen nog in lemen hutten met rieten daken. De ouders hebben in het midden een hut en er omheen worden de hutten van de zonen gebouwd, die blijven er ook als ze gaan trouwen samen met hun vrouw en kinderen wonen. De dochters verlaten het ouderlijk huis als ze gaan trouwen. Hier zijn veel meer graslanden met koeien en geiten en veel rijstvelden.

We komen bij Nyero Rock Paintings en kijg een rondleiding met een gids. Het grootste deel van Oeganda's rotskunst is geconcentreerd in het oosten en zuidoosten van het land maar er zijn een paar andere plaatsen in andere delen van Oeganda. Nyero bestaat uit 6 gebieden geclusterd rond Nyero Rock en is erkent als Nationaal Monument. Alle schilderingen hier zijn het werk van voorouderlijke Twa Batwa Pygmeeën en bestaan uit veel concentrische cirkels, deze staan voor de zon, zij geloofden in een zonnegod. Daarnaast ook afbeeldingen uit het dagelijks leven van de Twa, zoals dieren, mensen, kano's en een soort jaartelling in de vorm van streepjes.
Het is een prachtige omgeving en er zijn hier ook aapjes te zien.

Daarna lunch in Kumi en verder naar Soroti, 50 km noordelijker. Na 1 minuut al een lift van een gepensioneerde leger generaal, die nu werkt als een coach en chairman voor veteranen in Soroti. Hij heeft een cd speler met beeld in de auto en zet speciaal voor mij westerse muziek op, een concert van Kenny Rogers. Bof ik even!
Als hij ons afzet in Soroti wil hij graag mijn telefoonnummer, misschien kan hij nog eens afspreken. Ik geef hem het visitekaartje van Mothers Heart.
We lopen door Soroti, het is niet zo druk als Mbale en er zijn brede geasfalteerde straten en betegelde stoepen. Verder hetzelfde allegaartje van winkeltjes. Heel veel telefoonwinkels en kraampjes voor prepaid en mobile money.
Jeremiah wil graag nog een potje poolen, dus we gaan naar een bar

waar dat kan. Helaas, na een goede start verlies ik met 3-1.

We boeken twee kamers bij hotel Landmark. Met douche, die deze keer warm is en een toilet. Wat een verwennerij. We gaan eten op straat kopen, gegrilde haan, gegrild geitenvlees en een rolex. Dat is een boerenomelet in een chapatti gerold.
We nemen het eten mee en gaan weer naar de poolbar, daar is buiten een terras en eten het daar op. Dat is heel normaal hier om meegebracht eten op te eten als je maar wel wat te drinken besteld. Het is inmiddels donker en er draait een DJ lekkere muziek. Hier zijn uiteraard alleen maar mannen, vrouwen gaan niet naar dit soort gelegenheden, ook niet met je man of vriend. Als je nog nog geen kinderen hebt ga je ook wel samen uit, maar dan naar een restaurant en niet naar een bar. En als je kinderen hebt is het sowieso geen optie meer, dan blijf je thuis.
Het is super dat Jeremiah mij overal mee naar toeneemt, als je alleen bent of met een groep toeristen, zou je nooit in het donker door een stad struinen en op dit soort plekken komen.

Zondag 17 juni

Na het ontbijt gaan we terug naar Mbale. En na kwartiertje weer een lift, deze wil graag betaald worden, prima, 16.000 ugx voor twee, dat is €3,50 voor 100 km. Onderweg nog meer lifters, allemaal met handel, vers geoogste dop pinda's, mais, tomaten om in de stad te gaan verkopen. Die mogen allemaal tegen een kleine vergoeding mee. Dus als je hier in een auto rijdt zit je nooit alleen, gebruikelijk om mensen mee te nemen al dan niet tegen betaling.
In anderhalf uur zijn we terug in Mbale, waar we nog wat inkopen doen en daarna terug naar huis.
Joel, de buurjongen van 16, die veel klussen voor Jeremiah doet vraagt of ik mee ga een rondje lopen. Jesse, Josef en Loona gaan ook mee.
Joel is heel lang en in de klas op school stak hij overal boven uit. Ook was hij niet heel meegaand en dat werd vaak afgestraft met slaag door de leraar, dat hield hij niet meer vol en is dus van school afgegaan, zo vertelt hij mij. Nu doet hij allerlei klussen als mais en bonen oogsten en hij heeft ook meegeholpen aan de bouw van de school. Hij wil als hij weer genoeg geld heeft graag gaan studeren, dus hij probeert te sparen.
We gaan de heuvel af via heel smal paadje waar ik nog niet geweest ben. Het is echt prachtig hier, heel veel groen met verschillende

planten en bomen. En ook een mango boom waar Joel in klimt om verse mango's te plukken.
Daarna nog wat gras en mais kappen met een groot hakmes voor de koe van de buren. Oma komt ook naar buiten, ik krijg en mango van haar en ze wil graag op de foto met mij.
Vanavond eten we vis. Hij is al gerookt om te voorkomen dat hij bederft, ziet helmaal zwart aan de buitenkant, maar mijn zintuigen registreren alleen maar een bedorven lucht. Ik kan de lucht hiervan bijna niet verdragen en ga zo ver mogelijk weg zitten, wat niet heel ver is in dit kleine huisje. Ik eet rijst, zonder vis.....