Alleen op de wereld in de IJslandse hooglanden

Blote billen komen tevoorschijn, terwijl we ons zo snel mogelijk omkleden. De ijzige kou streelt mijn huid. Onhandig gooi ik al mijn kleding over een paaltje dat hier toevallig staat en wurm ik me in mijn bikini.

Het natte mos bevriest mijn tenen, terwijl ik nog even snel een blikje bier uit mijn rugtas gris dat we speciaal voor dit moment hebben bewaard. Na een hike van anderhalf uur door een verlaten wildernis zijn we aangekomen op onze bestemming: een warmwaterbron met uitzicht over een gifgroen landschap vol witte strepen en blauwe stroompjes. ‘Aahhhh,’ roep ik uit als ik mijn voeten op de glibberige bodem vol mysterieuze waterplanten zet. Het hete, stinkende water sluit als een warme deken rond mijn lichaam. ‘Hoe laat is het eigenlijk?’ vraag ik aan Einar, de hoogblonde Viking van het gezelschap. ‘Ten to whatever,’ lacht hij. ‘Tijd doet er niet toe in de highlands. Je slaapt wanneer je moe bent, eet wanneer je honger hebt en wandelt wanneer het licht het mooiste is.’ En dat is, tijdens de eeuwigdurende zomerdagen in IJsland, nu. Half één ’s nachts. We klinken met onze bierblikjes. Skál! Op deze plek, op deze trip, in een van de laatste en grootste échte wildernissen van West-Europa.

De kracht van de natuur

In het Midgard Basecamp, een onlangs geopend hostel aan de zuidkust van IJsland, zitten we met zijn zessen over een enorme landkaart gebogen. Gids en mede-eigenaar Arnar, door iedereen Addi genoemd, tekent met zijn vinger een denkbeeldige route langs gletsjers, vulkanen en lavawoestijnen. ‘Of we uiteindelijk precies deze route afleggen, is lastig inschatten,’ zegt hij. ‘Waarschijnlijk zijn we de eersten van het jaar op de dieper gelegen wegen van de hooglanden. Dikke kans dat sommige nog bedekt zijn met sneeuw. Dan moeten we omkeren.’

Het IJslandse binnenland is alleen te voet of met een goed uitgeruste 4x4 toegankelijk, van eind juni tot begin september. Vandaag is het 26 juni. Morgen vertrekken we met zes man, één hond en twee jeeps het vulkanische gebied in. De superjeep van Midgard zit volgeladen met eten, drinken, slaapzakken, tenten, een kampeerfornuis, pannen en een grote tipi. Voorbereiding op een trip als deze is van groot belang. Zodra we — tien kilometer van hier — de centrale hooglanden inrijden, zijn we op onszelf aangewezen. Het 40.000 km2 grote hoogplateau, ruwweg 40 procent van het hele eiland, is een van Europa’s grootste onbewoonde oppervlakten.

De toegankelijkheid van het binnenland is, ongeacht het seizoen, sterk afhankelijk van het weer. Zelfs in de zomer woeden er regelmatig langdurige sneeuw-, wind- en regenstormen. Voor de komende dagen belooft de weersvoorspelling gelukkig veel goeds. Nadat we de banden van de jeeps deels hebben laten leeglopen om ze beter bestand te maken tegen de onverharde wegen, rijden we de highlands in langs Eyjafjallajökull. Je weet wel, de vulkaan die in 2010 een aswolk van acht kilometer uitspuugde en het hele Europese vliegverkeer platlegde. ‘Over drie dagen kan het er hier compleet anders uitzien,’ zegt Addi terwijl hij richting de ijskap gebaart. ‘De uitbarstingen van de vulkaan onder het ijs hebben hele gletsjertongen weggevaagd, een groot meer in één klap laten verdwijnen en een nieuwe krater gecreëerd. Dat is waar ik echt van hou in IJsland: de kracht van de natuur onder onze voeten en hoe onberekenbaar die is.’

Ik zit achterin met Hekla, vernoemd naar de actiefste vulkaan van IJsland. De zwarte labrador van Addi legt haar snuit op mijn knieën. Ze probeert te slapen, maar dat laat de uitdagende bergweg Emstruleið F261 niet toe. We hobbelen langs kale lavavlaktenen uitgestrekte mosvelden, door diepe en snelstromende rivieren – zo diep dat het ijskoude water via de portieren van Bens jeep naar binnen stroomt. Benjamin weet wat hij doet, maar het gaat vaak mis. Addi, die bij het nationale reddingsteam zit, vertelt dat ze elke week wel een toerist moeten redden die zijn huurauto heeft verloren aan de rivier. Het is een groot probleem in IJsland: slecht voorbereide toeristen die in moeilijkheden raken.

Plotseling staan we stil. Op het eerste gezicht is er niks te zien, maar twintig stappen verder sta ik aan de rand van een gigantische kloof: Markarfjótsgljúfur. Een smal pad voert ons recht langs de afgrond, met uitzicht op smalle watervallen langs zwart en rood gesteente. De groenbeklede kloof strekt zo ver het zicht rijkt. ‘Tweeduizend jaar geleden gecreëerd door een overstroming, na een uitbarsting van Katla,’ vertelt Benjamin alsof hij mijn gedachten leest. De jonge Australische fotograaf kwam drie jaar geleden naar IJsland om nooit meer te vertrekken. Hij raakte gefascineerd door de natuur in de hooglanden, waar hij ieder vrij moment te vinden is. ‘Natuur zoals deze zie je nergens anders. Zo ruig, zo veranderlijk. Je weet dat er elk moment een uitbarsting kan plaatsvinden die het gebied volledig transformeert.’ Ik tuur over het randje en kijk zo’n 200 meter de diepte in. Ongeloofijk, dat een overstroming van één eruptie onder een gletsjer dít kan veroorzaken. Wat een natuurgeweld. En nog zo kortgeleden.

In de centrale hooglanden van IJsland overheerst de kracht van de vulkanen: zij domineren, bepalen en vormen het landschap. Het eiland kent zo’n dertig actieve vulkanen — wat betekent dat ze in de afgelopen 10.000 jaar nog zijn uitgebarsten — en ruim honderd slapende, zoals Eyjafjallajökull, die plotseling ontplofte. De laatste eruptie in IJsland, twee jaar geleden, was de grootste in Europa sinds 1783. ‘Gelukkig lekte veel magma weg via een ondergrondse gang en ligt de Bárðarbungavulkaan zeer afgelegen,’ zegt Ben. ‘Daardoor heeft de lavastroom, die zich over 75 vierkante kilometer verspreidde, weinig schade aangericht.’ Ik tuur naar buiten. Zand krast langs het raam. Rechts van me verschijnt de ijskap van Mýrdalsjökull, de een na grootste gletsjer van IJsland. In de verte doemt de vulkaan Maelifell op, als een groene puist op de zwarte vlakte. Waar anders ter wereld bestaat dit? Zodra we uitstappen, giert de wind om onze oren. Hekla rent als een dolle richting plakkaten sneeuw die tegen de achterliggende bergen aan liggen om daar ondersteboven op naar beneden te roetsjen. Een ronddraaiende zandstorm creëert samen met het zonlicht een schouwspel rond de groene kegel. Er verschijnt een regenboog. Het maakt ons stil.

Eenzame wildernis

Behalve een verdwaalde hiker uit Roemenië, die in zijn eentje de hooglanden doorkruist, komen we deze reis geen andere mensen tegen. Deze wildernis voelt van ons. Over wegen, die buiten de gps-kaart niet zichtbaar zijn, navigeren we door lavavelden en kloven, over sneeuw en langs verlaten meren. We slapen in tentjes en blijven ’s avonds warm met whisky, hete chocolademelk en een houtkacheltje in onze tipi. Koken doen we op gasstelletjes waar en wanneer het uitkomt. We eten hotdogs, kant-en-klare pasta en gedroogde vis met boter. Plus snoep en veel koffie. Het leven kan zo simpel zijn. Benjamin heeft twee opvouwbare kano’s meegenomen en bij verschillende meren puzzelen we die in elkaar om beurtelings over het ijskoude water te peddelen. Hekla rent mee langs de kant en plonst ons achterna. Lichtgrijze, grillige bergpieken weerspiegelen in het water. Ik peddel samen met Addi naar de overkant van bergmeer Kirkjufellsvatn. Een tocht die uren lijkt te duren. Vlak bij de oever aan de overzijde draai ik mijn kajak een kwartslag zodat de zon op mijn gezicht schijnt. Ik leg mijn peddel neer en sluit mijn ogen. De stilte is overweldigend. Het water wiegt me zachtjes en het lijkt alsof alles om me heen even verdwijnt – alsof de tijd stilstaat.

Momenten als deze ervaar ik in het binnenland van IJsland constant, alsof de natuur me omverblaast. De natuur in de hooglanden is niet zomaar mooi, zij is dramatisch – een dramatiek die wordt aangedikt door de elektronische pianomuziek van Ólafur Arnalds die door Bens jeep klinkt. Vanaf de achterbank zie ik grijze mist boven een dieprode krater met een turquoise meer in het centrum. Ik zie kolkende gletsjerrivieren waarin verschillende kleuren water samensmelten. Ik zie de gele, oranje, rode, bruine, grijze en groene strepen op de bergen van Landmannalaugar. Eigenlijk zie ik IJsland nu pas voor het eerst, terwijl ik er voor de derde keer ben. Het geothermische dal van Landmannalaugar is een van de weinige ‘drukke’ gebieden in de hooglanden, samen met Þórsmörk. Het is relatief gemakkelijk te bereiken en vormt het startpunt van de populaire vier- tot zesdaagse hike Laugavegur. De camping die we passeren staat bomvol tentjes. ‘Je dient een jaar van tevoren te reserveren voor de campings en hutten langs de route,’ aldus Addi. ‘Elke zomer compleet volgeboekt.’ Gek eigenlijk, als je bedenkt dat er recht om de hoek prachtige, verlaten gebieden liggen, waar letterlijk geen mens te bekennen is.

Gelukzalig gevoel

In 2014, tijdens mijn eerste bezoek aan IJsland, waagde ik in alle onwetendheid zelf een poging de hooglanden in te rijden. De ruige wildernis sprak toen al tot mijn verbeelding. Maar na ruim honderd kilometer stuitte ik op een afgesloten weg. Ik moest omkeren, maar was vastberaden om terug te komen. En dit keer zou ik de tijd te nemen. ‘Toerisme naar de IJslandse hooglanden staat nog in de kinderschoenen,’ gaat Addi verder. ‘In de zomer vind je er, buiten de Laugavegur-trail, een handjevol hikers, een aantal toeristen die zelf met een 4x4 op pad gaan en wat touroperators.’ Goede auto, goede voorbereiding en goede kaarten: die zijn onmisbaar voor een reis door de highlands. En respect voor de natuur. Want hoe machtig ook, de IJslandse wildernis is ook kwetsbaar. Voetstappen in het delicate mos blijven rustig vijftig tot honderd jaar staan. Dat heeft tientallen jaren nodig om te herstellen. Addi denkt dat de hooglanden veel potentie hebben voor avonturiers: ‘Veel reizigers lezen zich slecht in. Ze stoppen alleen bij trekpleisters als Vik en Gullfoss en zeggen dan dat IJsland overschat en overbereisd is, terwijl er zoveel te ontdekken valt. Dit is een van de zeldzame plekken in de wereld waar je nog werkelijk alleen kan zijn.’

En alleen zijn we. Zonder bereik of voorzieningen, compleet afgezonderd van de rest van de wereld. Hoe dieper je het binnenland ingaat, hoe stiller het wordt. Zelfs de poolvossen en schapen laten zich hier niet zien. Ik kan het gevoel niet beschrijven als ik aan de rand van een vuurrode explosiekrater sta, overgroeid met felgroen mos. Deze is tienduizenden jaren geleden met zo veel geweld geexplodeerd dat diepliggende grondstoffen als ijzer omhoog zijn gekomen, vandaar de rode kleur. We staan aan de voet van Hekla, de beruchtste vulkaan van IJsland, die overtijd is. De wind rukt me heen en weer. ‘Ze slaapt al 17 jaar,’ zegt Einar. ‘Terwijl ze meestal om de tien jaar uitbarst. We denken dat er misschien iets geblokkeerd zit door de aardbeving in 2000, de grootste in honderd jaar tijd. Maar dat is het mooie aan vulkanen, je weet het nooit.’

De laatste avond zetten we ons kamp op langs de Tungnaárivier. Midden in de nacht valt er een roze gloed over het water. Donker wordt het niet. Hekla zwemt rondjes, wij kletsen, lachen en drinken nog wat whisky. We zijn moe en hebben al drie dagen niet gedoucht, maar een gelukzalig gevoel overheerst. Een gevoel van vrijheid. Benjamin pakt zijn drone en laat ons de rivier van bovenaf zien. De foto’s van het melkachtige gletsjerwater dat tussen zwarte stroken zand stroomt hebben iets weg van een surreëel schilderij. ‘Precies hierom,’ zegt hij, ‘heb ik hier mijn nieuwe thuis gevonden. Het is verslavend. Om elke hoek is wel een plek waar nog nooit iemand is geweest.’

De hooglanden staan in schril contrast met het massatoerisme dat de kust overspoelt. Ze zijn bewaard gebleven voor de avontuurlijke reiziger, die hier nog altijd een niemandsland aantreft. Een niemandsland dat constant verandert, dat rauw en kwetsbaar is. Een niemandsland waar tijd een andere betekenis krijgt.

Midgard Adventure

Het hele jaar rond organiseert Midgard Adventure tours de hooglanden in – van 10-daagse trektochten tot nachtelijke hikes en dagtrips in een superjeep naar het gebied beschreven in deze reportage. Midgard is een hartverwarmende familie van avontuurlijke IJslanders. Fietsen, hiken of kamperen: Midgard brengt je naar de mooiste plekken en laat je zien hoe je als reiziger door IJsland reist, niet als toerist. In maart 2017 opende de familie een eigen hostel in Hvolsvöllur, met sauna en restaurant. Het Midgard Base Camp, met slaapzalen en privékamers, is een ideale en betaalbare uitvalsbasis aan de zuidkust van IJsland. Interesse? Je kunt een avontuur met Midgard boeken via de Nederlandse reisorganisatie Scandinavian Summersports.

Roadtrip

Zelf achter het stuur?

De centrale hooglanden van IJsland zijn enkel toegankelijk in de zomermaanden, te voet of in een goed uitgeruste 4x4. Informeer vooraf altijd naar de weersomstandigheden en naar welke wegen toegankelijk zijn. Een goede gps-kaart en ervaring met het oversteken van rivieren zijn onder deze omstandigheden een must. Wees erop voorbereid dat het weer snel kan omslaan in de hooglanden, vooral als je een meerdaagse hiketocht maakt. Klinkt dit allemaal wat te heftig, kies dan voor een trip met een gerenommeerde tourorganisatie.

Praktisch

De vlucht

Vlieg met Transavia rechtstreeks van Amsterdam op Reykjavik vanaf €64 voor een enkele reis.

Verder vervoer

Vanaf het vliegveld Keflavik is het ongeveer twee uur rijden naar Hvollsvöllur. Ga je zelf de hooglanden in? Huur dan een grote terreinwagen. Sunny Cars biedt een ruime en voordelige selectie. Ga je mee op een meerdaagse tour? Pak dan liever de FlyBus naar Reykjavik. Touroperators als Midgard verzorgen pick-up en drop-off bij je hotel.

Wegen en weer

IJsland bepalen wanneer een weg wel of niet geopend is, en wegen sluiten vaak. Bekijk de actuele informatie op road.is.

Reis verantwoord

Zorg dat je geen sporen achterlaat en ga niet van de wandelpaden of wegen af. Dit is verboden en brengt schade toe aan de kwetsbare natuur. Neem vuilnis mee, doe je behoefte onder een steen en vergeet niet eventueel wc-papier te verbranden.

Afstand: 490 kilometer | Dagen onderweg: 3 | Spectaculairste plek: De explosie krater bij Hekla | Favoriet moment: Met een biertje in de warmwaterbron

Dit verhaal is onderdeel van ons e-book Duurzaam reizen in Europa. Download jouw gratis exemplaar hier en laat je inspireren!